Yazar: Stephen R. Covey

Janr: şəxsi inkişaf. motivasiya. psixologiya.

Stephen R. Covey’nin “Yüksək Effektiv İnsanların 7 Vərdişi” adlı kitabı, şəxsiyyət inkişafı və həyatın müxtəlif sahələrində yüksək nəticələr əldə etmək üçün nəzərdə tutulmuş ən əhəmiyyətli əsərlərdən biridir. Covey, bu əsərində təklif etdiyi 7 vərdişi həyat tərzinə çevirməyi təklif edir. Bu vərdişlər hər bir insanın həyatını, işini və münasibətlərini səmərəli şəkildə idarə etməsi üçün yol göstərir. Kitab, yalnız şəxsi və professional həyatın inkişafı ilə bağlı deyil, həm də insanın daxili inkişafına yönələn bir bələdçi kimi qəbul edilir.

1. Proaktiv Olun (Be Proactive)

Əsas İdeya:

Bu vərdiş, insanların həyatlarını və qarşılaşdıqları hadisələri necə idarə etməli olduqlarını göstərir. Covey, insanları “reaktiv” olmaqdan “proaktiv” olmağa dəvət edir. Reaktiv insanlar xarici şəraitə görə davranışlarını təyin edirlər, proaktiv insanlar isə daxili motivasiya ilə hərəkət edirlər.

Dərin Təhlil:

Proaktiv yanaşma insanın öz davranışlarına nəzarət etməsini təmin edir. Bu vərdişin tətbiqi insanın ətraf mühitdən asılı olmadan, öz daxili gücündən istifadə edərək həyatını idarə etməsinə kömək edir. Əgər biz reaktiv yanaşırıqsa, mühitdəki dəyişikliklər və başımıza gələn hadisələr bizə yön verər. Ancaq proaktiv olduğumuzda, hər bir vəziyyətə uyğun öz reaksiyamızı seçə bilərik.

Misal: Bir iş yerində təzyiq altında olmaq əvəzinə, bu vəziyyəti öz inkişafımız üçün bir fürsət olaraq görmək proaktiv olmaqdır. Bu yanaşma yalnız iş həyatında deyil, həm də şəxsi həyatda, xüsusilə stresli vəziyyətlərdə insanın kontrolu əlində saxlamasına imkan verir.

2. Başlanğıcda Sonu Gözləyin (Begin with the End in Mind)

Əsas İdeya:

Bu vərdiş, məqsədli və vizyonlu bir yanaşmanın əsasını qoyur. Covey, insanların həyatlarını bir məkan olaraq görmələrini və o məkanı necə qurmaq istədiklərini əvvəlcədən müəyyən etmələrini vurğulayır.

Dərin Təhlil:

Başlanğıcda sonu gözləmək, uzunmüddətli məqsədləri görmək və onlara doğru addım atmaq deməkdir. İnsanlar tez-tez gündəlik işlərin, təzyiqlərin və məsuliyyətlərin içində boğulurlar və ümumi məqsədlərini unudurlar. Lakin həyatın məqsədini müəyyən etmək və o məqsədlərə necə çatmaq lazım olduğunu planlaşdırmaq, insanın daha fokusa və mütəşəkkil bir şəkildə hərəkət etməsini təmin edir.

Misal: Bir şəxs öz karyera məqsədlərini əvvəlcədən müəyyən edir və ona uyğun olaraq müəyyən bacarıqlar əldə etmək, yeni imkanlar yaratmaq üçün planlar qurur.

3. Ən Önəmli Şeyləri İlk Önə Çıxarın (Put First Things First)

Əsas İdeya:

Bu vərdiş, zamanın necə istifadə ediləcəyini və ən vacib işlərin necə prioritetləşdiriləcəyini göstərir.

Dərin Təhlil:

Covey, bu vərdişi zaman idarəetməsi və prioritetlərin təyin edilməsi üçün vacib bir alət olaraq təqdim edir. İnsanlar həyatlarında çox sayda “təcili” işlərlə qarşılaşırlar, amma bu işlərin çoxu “vacib” deyil. Həyatın ən dəyərli vaxtlarını həmişə ən vacib işlərə yönəltmək lazımdır. Bu vərdiş insanın məqsədlərinə çatması üçün vaxtını daha səmərəli istifadə etməsini təmin edir.

Misal: Həftəlik planlama edərək, ən vacib işləri əvvəlcədən müəyyən etmək, sonra isə kiçik məsələlərə keçmək.

4. Fikirlər və Niyyətlərlə Əməkdaşlıq Edin (Think Win-Win)

Əsas İdeya:

Bu vərdiş, insanlar arasında qarşılıqlı fayda təmin etmək məqsədini güdür.

Dərin Təhlil:

Win-win yanaşması, həm özümüzün, həm də başqalarının ehtiyaclarını qarşılamaqdır. Bu yanaşma yalnız iş həyatı üçün deyil, həm də şəxsi münasibətlərdə də tətbiq edilir. Covey, insanların bir-birilərini təhlil edərkən və qarşılıqlı əməkdaşlıq qurarkən, hər iki tərəfin də qazancını düşünməli olduqlarını vurğulayır. Bu yanaşma, insanların bir-birilərinə qarşı daha hörmətli və açıq olmalarını təşviq edir.

Misal: Bir iş görüşməsində, hər iki tərəf üçün uyğun olan və faydalı olacaq həllər tapmaq.

5. Əvvəlcə Anlamağa Çalışın, Sonra Anlatmağa (Seek First to Understand, Then to Be Understood)

Əsas İdeya:

Bu vərdiş, effektiv ünsiyyətin əsasını qoyur: əvvəlcə qarşı tərəfi anlamalı, sonra öz fikrimizi bildirməliyik.

Dərin Təhlil:

Əksər insanlar danışmağa başladıqda, qarşı tərəfi dinləməkdən daha çox öz fikirlərini çatdırmağa çalışırlar. Ancaq yaxşı ünsiyyət qurmağın əsas prinsipi qarşı tərəfi əvvəlcə dinləməkdir. Covey, insanların yalnız öz fikirlərini deyil, qarşı tərəfi dinləyərək, onların baxış bucaqlarını anlamalarının vacibliyini vurğulayır. Bu yanaşma həm işdə, həm də şəxsi həyatda münasibətləri gücləndirir.

Misal: İş yerində bir layihə haqqında müzakirə edərkən, əvvəlcə digər şəxsin fikirlərini dinləmək, sonra öz təklifinizi vermək.

6. Sinergiya Yaradın (Synergize)

Əsas İdeya:

Bu vərdiş, fərqli fikirlər və yanaşmalar arasında harmoniya yaradaraq daha böyük nəticələr əldə etməyə yönəlib.

Dərin Təhlil:

Sinergiya yaratmaq, insanların fərqliliklərindən faydalanmaqdır. Bu vərdiş, komandaların və fərdlərin güclərini birləşdirərək daha böyük nəticələr əldə etmələrini təmin edir. Sinergiya yalnız fərqli fikirlərin bir araya gətirilməsi ilə deyil, həm də bu fikirlər arasında müsbət əlaqə qurmaqla həyata keçir.

Misal: Bir komanda üzvünün ideyası, digərinin bacarıqları ilə birləşdirilərək layihənin daha yaxşı nəticə verməsini təmin edir.

7. Kesintisiz İnkişaf (Sharpen the Saw)

Əsas İdeya:

Bu vərdiş, şəxsi inkişafı davamlı və balanslı bir şəkildə həyata keçirmək üçün nəzərdə tutulub.

Dərin Təhlil:

Bu vərdiş, həyatın müxtəlif sahələrində balans yaratmağı və davamlı inkişafı vacib hesab edir. Covey, insanların yalnız peşəkar həyatda deyil, həm də şəxsi həyatlarında özlərini təkmilləşdirməli olduqlarını bildirir. Bu vərdiş fiziki, zehni, emosional və ruhani sahələrdə inkişafı əhatə edir.

Misal: Hər gün özünüzü fiziki və zehni cəhətdən inkişaf etdirəcək fəaliyyətlərə vaxt ayırmaq (idman, meditasiya, oxuma və s.).

Nəticə:

Stephen R. Covey’nin “Yüksək Effektiv İnsanların 7 Vərdişi” əsəri, şəxsi inkişaf və effektivlik üçün nəzərdə tutulmuş praktiki təlimatlar təqdim edir. Bu vərdişlər yalnız iş həyatında deyil, gündəlik həyatın hər sahəsində tətbiq edilə bilər. Onlar insanın daxili gücünü kəşf etməsinə və həyatını daha məqsədli və səmərəli şəkildə qurmasına kömək edir.