Yazar: Doğan Cüceloğlu
Janr: Psixoloji, İnsan münasibətləri, Sosial analiz.
Əsas ideyalar və mövzular:
1. Gerçək ünsiyyət anlayışı
Cüceloğluna görə ünsiyyət təkcə söz mübadiləsi deyil, qarşıdakının duyğularını, niyyətini və varlığını dərk etmək prosesidir. “İnsan insana” münasibətlərdə həqiqi ünsiyyət – yəni canla, qəlblə, anlayışla qurulan əlaqə əsasdır.
2. Rolu oynayan insan və “orijinal” insan
Kitabda insanlar iki növə ayrılır:
- Rolu oynayan insan – Sosial maskalar taxır, özünü cəmiyyətin gözləntilərinə uyğunlaşdırır.
- Orijinal insan – Özünü olduğu kimi qəbul edir və bu halıyla başqaları ilə münasibət qurur.
Cüceloğlu deyir ki, insan ancaq öz orijinallığını tapdıqda və qəbul etdikdə başqalarıyla gerçək münasibət qura bilir.
3. Valideyn-övlad münasibətlərində insan insana olma
Cüceloğlu valideynlərin övladlarına “insan kimi” davranmasının nə qədər vacib olduğunu vurğulayır. Onun fikrincə, əmr verən, nəzarət edən deyil, dinləyən, anlayan və yönləndirən valideyn modeli uşağın şəxsiyyət inkişafı üçün vacibdir.
4. Qorxu əsaslı yoxsa sevgi əsaslı münasibətlər
Əsərdə vurğulanan ən önəmli fərqlərdən biri də münasibətlərin qorxu yoxsa sevgi əsaslı qurulmasıdır. Cüceloğluya görə sevgi əsaslı münasibətlər uzunömürlü, sağlam və inkişaf etdirici olur.
5. Daxili təməl və şəxsiyyət sabitliyi
İnsan ancaq daxili təmələ – yəni sağlam özünəinam, özünüdərk və özünəhörmət – sahib olduqda başqaları ilə “insan insana” münasibət qura bilər.
Azərbaycan gerçəkliyində tətbiqi:
– Ailədə: Valideynlər uşaqları yalnız itaətkar etmək deyil, şəxsiyyət kimi yetişdirmək üçün anlayış və empatiya ilə yanaşmalıdırlar.
– Təhsildə: Müəllim-şagird münasibətləri “insan insana” olmalıdır ki, şagirdlər tənqiddən yox, sevgidən və anlayışdan öyrənsinlər.
– İş mühitində: Rəhbərlərlə işçilər arasında hörmət və şəxsiyyətə dəyər verən münasibətlər iş yerində mədəniyyətin keyfiyyətini artırır.
– Cəmiyyətdə: Qarşılıqlı anlaşma, empatiya və şəxsiyyətə hörmət dəyərləri sosial harmoniyanın təməlidir.
Əsərdən təsiredici sitatlar (tərcümə ilə):
- “Bir insanı tanımaq, sadəcə onun haqqında məlumat sahibi olmaq deyil; onun dünyasını hiss etməkdir.”
- “İnsan, insanla insan olur.”
- “Qorxu ilə böyüyən uşaq itaət etməyi öyrənər, düşünməyi yox.”
Nəticə:
“İnsan İnsana” – yalnız psixoloji əsər deyil, həm də həyat fəlsəfəsidir. Doğan Cüceloğlu oxucunu özünü və başqasını tanımağa, münasibətlərə yeni baxış bucağından yanaşmağa çağırır. Bu kitab Azərbaycan cəmiyyətində ailədən tutmuş dövlət idarəçiliyinə qədər bir çox sahədə münasibətlərin yenidən qurulması üçün güclü bir düşüncə çərçivəsi təqdim edir.
Comment yazın