Yazar: Doğan Cüceloğlu

Janr: Şəxsi İnkişaf. Sosial Psixologiya. Sosiologiya.

Cüceloğlu’nun “Evlenmeden Önce” əsəri, münasibətlər, sevgi və evlilik barədə düşüncələri daha dərindən mənimsəməyə kömək edən, həm psixoloji, həm də sosial baxımdan zəngin bir əsərdir. Kitab, evliliyə girməzdən əvvəl insanın özünü anlamağa, qarşı tərəfi dərk etməyə və münasibətlərdə sağlam bir təməl qurmağa yönəlmişdir. Kitabın dərindən təhlilinə başlayaq:

1. Şəxsi İnkişafın Əhəmiyyəti:

Cüceloğlu, evlilikdən əvvəl şəxsin özünü tanımasının vacibliyini xüsusi olaraq vurğulayır. O, insanın qarşısındakı şəxsin xüsusiyyətlərini, istəklərini və ehtiyaclarını dərk etmədən evlilik qurmasının problemlərə yol açacağını qeyd edir. İnsan öz daxili dünyasını anlamadıqca, əlaqələrində yanlış qərarlar ala bilər.

Teorik təhlil: Bu baxış, həm psixologiyanın, həm də şəxsi inkişafın əhəmiyyətini ortaya qoyur. Şəxsi inkişaf, yalnız münasibətləri sağlam qurmaq üçün deyil, həm də insanın öz həyatı və öz məmnuniyyəti üçün vacibdir. Yalnız öz həyatını yaxşı başa düşən şəxs, daha sağlam bir əlaqə qura bilər.

2. Münasibətlərdə Qarşılıqlı Hörmət və Etibar:

Kitabda Cüceloğlu, bir münasibətdə qarşılıqlı hörmət və etibarın qurulmasının vacibliyini vurğulayır. Münasibətlərdəki ən böyük problem, bəzən tərəflərin bir-birlərinə qarşı olan güvənsizlikləri və özlərini ifadə etmə çətinlikləridir. “Evlenmeden Önce” kitabı, tərəflərin açıq şəkildə ünsiyyət qurmasını və fərqliliklərə hörmət etmələrini tələb edir.

Psixoloji yanaşma: Münasibətlərdə həqiqi hörmət və etibarın qurulması, “attachment theory” (bağlanma nəzəriyyəsi) ilə də əlaqəlidir. İnsanların bir-birinə qarşı hiss etdikləri etibar, əlaqənin davamlılığını və keyfiyyətini müəyyən edir. Bu nəzəriyyəyə əsaslanaraq, Cüceloğlu münasibətlərdə qarşılıqlı etibarı təmin etmənin vacibliyini xüsusi olaraq göstərir.

3. Sosial Gözləntilər və Evlilik:

Evliliyə dair cəmiyyətdə yaranan gözləntilər və təzyiqlər də Cüceloğlu tərəfindən təhlil edilir. O, insanları, sosial normativlərdən asılı olmamağa və özlərinin doğru bildikləri şəkildə münasibət qurmağa təşviq edir. Cəmiyyətin gözləntilərinə uyğun hərəkət etmək, bəzən münasibətlərin bozulmasına səbəb ola bilər.

Sosioloji təhlil: Cəmiyyətdə evliliyə dair formalaşmış gözləntilər, insanın münasibətlərinə müdaxilə edə bilər. Bəzi mədəniyyətlərdə evlilik, yalnız cəmiyyətdəki normlara uyğun yaşamaq üçün bir vasitə kimi görülə bilər. Cüceloğlu burada insanları bu sosial normlara tabe olmamağa və şəxsi hisslərinə və ehtiyaclarına əsaslanmağa dəvət edir.

4. Əlaqələrdə Psixoloji Hərəkətlərin Təhlili:

Kitabda əlaqələrdəki psixoloji dinamikanın təhlili də mühüm yer tutur. Cüceloğlu, insanların keçmiş təcrübələrinin və uşaq vaxtı yaşadıqları hadisələrin, onların gələcəkdəki münasibətlərini necə formalaşdırdığını müzakirə edir. İnsanlar, uşaqlıqda qazandıqları təcrübələrdən və ailə modellərindən asılı olaraq, əlaqələrində müəyyən davranışlar və reaksiyalar verirlər.

Psychoanalysis approach (Psixoanalitik yanaşma): Bu yanaşmaya əsaslanaraq, Cüceloğlu, uşaqlıq dövründə formalaşan emosional travmaların və əlaqələrə təsirlərinin üzərində dayanır. Bu, evliliyə girməzdən əvvəl öz keçmişini anlamağın vacibliyini göstərir.

5. Evlilikdən Əvvəlki Hazırlıq:

Cüceloğlu kitabında, evliliyin yalnız iki insanın bir araya gəlməsi olmadığını, bunun həm də mental və emosional olaraq birgə həyatın qurulması olduğunu bildirir. Evlilikdən əvvəl münasibətlərin sağlam olmasının vacibliyi, bir növ evliliyin də sağlam başlamasına yol açacaqdır. Bu səbəbdən, kitabda şəxslərə evliliyə başlamazdan əvvəl daha dərindən hazırlıq görmələri tövsiyə edilir.

Əlavə nəzər: Evlilik, həm də çox böyük bir dəyişiklikdir və bu dəyişiklikə hazırlıqlı olmaq, əlaqələrdəki stressləri idarə etməyə kömək edəcəkdir. Cüceloğlu, evliliyə dair hazırlığın yalnız düşüncə və hisslərin deyil, həm də praktiki səviyyədəki məsələlərin göz önünə alınmasını tövsiyə edir.

Nəticə:

Cüceloğlu’nun “Evlenmeden Önce” kitabı, evliliyə hazırlıq mərhələsində insanın özü və qarşı tərəfi daha yaxşı tanımasına və münasibətləri sağlam bir təməl üzərində qurmasına yardım edir. Psixoloji və sosial aspektlərdən yanaşaraq, evliliyi yalnız cəmiyyətin gözləntilərinə deyil, hər iki tərəfin daxili ehtiyaclarına əsaslanaraq qurmağı təşviq edir. Bu yanaşma, həm nəzəri, həm də praktiki olaraq müasir münasibətlərin inkişafında vacib bir rol oynayır. Kitab, yalnız evliliyə girməzdən əvvəl deyil, əlaqələrdə hər zaman sağlam təməllər qurmağın önəmli olduğunu göstərir.