Yazar: Viktor Hüqo

Janr: Gotik ədəbiyyat. Romantizm. Tarixi Roman.

Viktor Hüqo’nun “Notre-Dame de Paris” (Qüdsün Notre-Dame Kilsəsi) əsəri, yalnız bir tarixi roman deyil, eyni zamanda dərin sosial və fəlsəfi təhlillər təqdim edən bir əsərdir. Romanın hər bir obrazı və hadisəsi, 19-cu əsrin Fransasında cəmiyyətin, dinin, və insan təbiətinin müxtəlif aspektlərini aydın şəkildə əks etdirir. Bu əsərin təhlilinə dərinləşmək üçün, bir neçə əsas mövzuya toxunmaq faydalıdır:

1. Quasimodo və Görünüşün Xəyanəti:

Quasimodo, romanın mərkəzi obrazıdır və onun üzərindəki fiziki deformasiya onu cəmiyyətdəki əksər insanlardan fərqləndirir. Hüqo, Quasimodo’nun fiziki görkəminə baxmayaraq, daxili gözəlliyini və insanlığını ortaya qoymağa çalışır. O, Notre-Dame Kilsəsinin zəngini çalmaqla məşğul olan bir qozbelidir, amma özünü çox zaman tək hiss edir. Cəmiyyət ona canavar kimi yanaşsa da, Quasimodo’nun ən böyük insanlıq dəyəri şəfqət və mərhəmət hissləridir. Bu, Hüqo’nun cəmiyyətin insanları yalnız xarici görünüşlərinə görə dəyərləndirməməsi ilə bağlı kritik mesajını verir.

Quasimodo’nun sonradan Esmeralda’ya qarşı böyük sevgi və fədakarlığı, onun fiziki cəhətdən “canavar” olsa da, əslində, çox mərhəmətli və saf bir insan olduğunu göstərir. Hüqo burada cəmiyyətin insanların görmə qabiliyyətini və dəyərləndirmə üsulunu tənqid edir. Quasimodo’nun xarici görünüşü onun daxili dünyasını kölgələyir, lakin insanın əsl gözəlliyi daxili dəyərlərində yatar.

2. Esmeralda və Sevginin Qurbanı:

Esmeralda, bu əsərdə bir çox məsələnin simvoludur. O, bir cəmiyyətin özüdüşüncəsi və mədəniyyətinin çoxsaylı təbəqələri arasında qapalı bir dünyada yaşamır. Esmeralda’nın gözəlliyi, sadəcə xarici gözəllik deyil, həm də bir neçə fərqli sosial və dinamik qüvvənin təsiri altındadır. Əsərdəki kişilərin hər biri, Esmeralda’ya həm sevgi, həm də istismar baxımından yaxınlaşır — Quasimodo onu müdafiə etməyə çalışır, Frollo onu özünə yaxınlaşdırmağa çalışır və Phoebus isə sadəcə onu arzulayır. Esmeralda, bütün bu təcrübələrində, sevgi və məhəbbət baxımından hər zaman bir qurban rolunu oynayır.

Bu şəxsiyyətin romantik və tragik doğası, Hüqo’nun sosial bərabərsizlik, qadınların istismar edilməsi və cəmiyyətdəki dini normativlərin qadınları necə pozduğunu açıq şəkildə göstərməsinə imkan verir. Esmeralda, həmçinin müstəqil və özünə güvənən bir qadın olaraq cəmiyyətin qəddar qərəzlərinə qarşı dayanmır və öz taleyini izləyir. Lakin onun sonu, əsərin əsas mövzularından biri olan sevginin və ədalətsizliyin qurbanı olmağı ilə nəticələnir.

3. Frollo və Dinin Qara Tərəfi:

Claude Frollo, romanın ən mürəkkəb və tragik obrazlarındandır. O, bir rahibdir və Notre-Dame Kilsəsinin başçısı olaraq, cəmiyyətdə yüksək bir mövqeyə malikdir. Lakin onun içindəki duyğular, Frollo’yu həm özünün, həm də başqalarının sonunu gətirəcək bir dövrana salır. Onun Esmeralda’ya olan cinsi arzusunun dini və əxlaqi mühitlə qarşıdurması, romanın əsas gərginliyini təşkil edir. Frollo, Esmeralda’ya aşiq olarkən, onun bu duyğuları dini zəminlə bağlamağa çalışır və bu, onun içindəki psixoloji ziddiyyətləri dərinləşdirir.

Frollo’nun obrazı, Hüqo’nun dinin və kilsənin insanlar üzərində yaratdığı psixoloji və sosial təsirlər üzərindəki tənqididir. Frollo’nun zehni pozğunluğu, onun dinə olan sədaqətini və sevgi anlayışını nəzarət altına alma cəhdini göstərir, lakin nəticədə bu cəhdlər onu daha çox həbs edir. Frollo, həm dini təlimlərə, həm də şəxsi ehtiraslarına qarşı olan çarpaz mübarizəsi ilə tragik bir obrazdır.

4. Notre-Dame Kilsəsi və Memarlıq:

Kilsə, yalnız bir binalaşdırma deyil, romanın simvolik olaraq çox böyük əhəmiyyətə sahibdir. Hüqo, Notre-Dame Kilsəsinin memarlığını, onun daxili ruhunu və əhəmiyyətini çox detallı şəkildə təsvir edir. Kilsə, cəmiyyətin mərkəzində dayanır və cəmiyyətin həm müsbət, həm də mənfi xüsusiyyətlərini özündə cəmləşdirir. Quasimodo, kilsənin zəngini çaldığı zaman, həm də cəmiyyətin özünü və insan təbiətinin ziddiyyətlərini ifadə edir.

Kilsənin təbiətində həm tərif, həm də tənqid mövcuddur: o, həm kədərli, həm də qorxulu bir yer olaraq, müxtəlif cəmiyyət qatmanlarını təmsil edir. Kilsənin strukturu, insanın öz həyatı ilə əlaqəsini və onun daxili qorxularını da simvolizə edir.

5. Romantizm və Sosial Ədalət:

Viktor Hüqo’nun əsərindəki əsas romantik yanaşma, cəmiyyətin adət-ənənələrinə qarşı üsyan və fərdiyyətçiliyi təbliğ etməsidir. Romantik ədəbiyyatın əsas xüsusiyyətlərindən biri, insanların iç dünyasının və emosiyalarının ön planda olmasıdır. Hüqo, bu əsərdə, sosial və siyasi düzəni tənqid edir, insanların hüquqlarını və bərabərliyini qorumağa çalışır. Quasimodo və Esmeralda, sosial siniflərdən asılı olmayan təmiz insanlıq təmsilçiləri kimi göstərilir.

Son olaraq, “Notre-Dame de Paris” əsəri, yalnız bir romantik hekayə deyil, həm də əxlaqi, sosial və mədəni dəyərlərin təhlilidir. Hüqo, romanın hər bir obrazı və hadisəsi ilə 19-cu əsr Fransasının cəmiyyətini, onun paradokslarını və insanların daxili ehtiyaclarını üzə çıxarır.