Yazar: Reşat Nuri Güntekin
Janr: romantik dram, psixoloji roman, ictimai tənqid,
Mövzu və əsas ideya:
“Çalıquşu” romanı, əsas qəhrəman Fəridənin uşaqlıqdan müəllimə olub Anadolunun müxtəlif bölgələrində çalışmasına qədər olan həyat yolunu, cəmiyyətlə toqquşmalarını və daxili mənəvi mübarizəsini təsvir edir. Əsərin əsas mövzusu azad qadın iradəsi, sevgi və cəmiyyətin sərt qaydaları ilə mübarizədir.
Əsas qəhrəman – Fəridə
Fəridə, həm cəsarətli, həm də hissiyyatlı bir qadındır. O, klassik qadın obrazlarından fərqli olaraq itaətkar deyil, bəzən sərt, amma daim öz içində uşaq kimi saf və mərhəmətlidir.
Onun “Çalıquşu” ləqəbi, həm yüngül, həm də sərbəst bir xarakterə malik olduğunu simvolizə edir. Bu simvolika ilə yazıçı qadının cəmiyyət içində öz yolunu tapma çabasını ifadə edir.
Qadın azadlığı və cəmiyyətin təpkisi
Fəridənin İstanbuldan çıxıb Anadoluya getməsi bir metafordur – o, şəhərin “qəlibləşmiş” həyatından qaçaraq daha real, bəzən də qəddar, amma özünü tapa biləcəyi bir həyata yönəlir.
Onun müəllimə kimi fəaliyyəti qadınların yalnız ailə içində yox, cəmiyyət içində də yer ala biləcəyini göstərir.
Əsərdə patriarxal sistemin qadınlara münasibəti də tənqid olunur: Fəridə daim “kişilərlə yaxın” olduğu üçün tənqid edilir, lakin bu münasibətlər onun insan kimi sevilmək və hörmət görmək istəyi ilə bağlıdır, yoxsa romantik deyil.
Sevgi və xəyanət
Fəridənin Kamranla münasibəti romanın əsas emosional dayağıdır. Kamranın onu aldatması və Fəridənin bunu eşidib birdən-birə hər şeyi tərk etməsi onun qürurunun və sevgisinin nə qədər dərindən olduğunu göstərir.
Lakin bu sevgi heç vaxt bitmir – əsərin sonunda Kamranın peşmanlığı və Fəridənin bağışlaması sevginin zamandan və acılardan üstün olduğunu göstərir.
Tənqidi və ictimai yanaşma
Reşat Nuri bu romanda həm də Anadolu gerçəkliyini – korrupsiyanı, cahilliyi, insanlıqdan uzaq idarə sistemlərini göstərir.
Fəridənin çalışdığı bölgələrdə insanların ona münasibəti bəzən qəddar, bəzən də saf olur – bu da yazıçının xalqı həm tənqid etməsi, həm də onlara qarşı sevgisini göstərir.
Nəticə və bədii dəyər
“Çalıquşu” yalnız bir qadının həyat hekayəsi deyil, qadın-kişi münasibətləri, cəmiyyətin qadınlara qarşı olan ikili standartları və Anadolu gerçəklikləri üzərindən qurulmuş bir epik tablodur.
Fəridənin simasında Reşat Nuri, həm ideal bir müəllimi, həm də müstəqil və öz yolunu seçən qadını yaratmışdır.
Roman həm hiss, həm də fikir baxımından zəngindir və bu səbəbdən də illər keçsə belə oxucuların könlündə yer tutur.
Comment yazın