Yazar: Pat Barker
Janr: Feminist ədəbiyyat. Tarixi roman. Müharibə ədəbiyyatı.
🔍 1. Perspektivin inqilabı – İliada-nın qadın gözü ilə yenidən qurulması
Ənənəvi Yunan eposlarında (xüsusilə Homerin İliadasında), Troya müharibəsinin qəhrəmanları kişi döyüşçülərdir: Axilles, Hektor, Agamemnon… Lakin Barker bu eposun strukturunu pozur – o, hadisələri Briseisin, yəni əsir düşmüş, zorla Axillese verilmiş qadının gözündən təqdim edir.
Bu perspektiv dəyişikliyi oxucunu qəhrəmanlıq və şərəf anlayışını sorğulamağa vadar edir. Müharibənin “şərəfli” tərəfi burada qadınların cəsədləri və ruhları üzərində qurulmuş zorakılıqdır.
🎭 2. Briseis obrazı – Səssizlik içində müqavimət
Briseis əsərin əsas simasıdır. O, müharibənin qurbanı olmaqla yanaşı, həm də onun danışan şahididir. Əsərdə o qədər travma və zorakılığa məruz qalır ki, susmaq onun üçün bir müdafiə mexanizminə çevrilir.
Briseisin iç monoloqları çox dərin psixoloji təbəqələrə malikdir. Onun səssizliyi əslində daxili müqavimət formasıdır – çünki danışmaq çox zaman ona icazə verilmir. Bu, “susdurulmuş qadınların səsi” kimi böyük bir simvola çevrilir.
⚔️ 3. Qəhrəmanlıq anlayışının dekonstruksiyası
Əsərdə Axilles tipik qəhrəman kimi yox, ziddiyyətli və paradoksal bir insan kimi göstərilir. O, bir tərəfdən döyüşdə amansızdır, digər tərəfdən isə Patroklusun ölümündən sonra dağılan və ağlayan bir insandır. Barker bu ikiqatlığı qabardaraq, qəhrəmanların da zalımlıq edə biləcəyini, “şan-şöhrət” uğrunda qadınları alçaldıb, mülkiyyətə çevirdiklərini göstərir.
Qəhrəmanlıq artıq idealizasiya edilmir – o, qurbanlar üzərində yüksələn bir mif kimi tənqid olunur.
🩸 4. Müharibənin cinsiyyətə əsaslanan üzləri
Əsərin əsas mövzularından biri də müharibənin qadınlar və kişilər üçün fərqli nəticələri olmasıdır. Kişilər döyüşür, qadınlar isə döyüşdən sonra əmlaka, cariyəyə və ya trofeyə çevrilir. Bu təsvirlə Pat Barker bir sual qoyur:
“Qadınlar bu müharibədə sadəcə susqun şahidlərdirmi, yoxsa susqun qurbanlardır?”
Əsər qadınların tarix boyunca necə susdurulduğunu və onların səsinin nə qədər vacib olduğunu qabardır.
🔒 5. Səssizlik – bir simvol və bir müqavimət növü
Kitabın adı – Qızların Susqunluğu – təsadüfi deyil. Səssizlik burada yalnız danışmamaq deyil, həm də danışa bilməmək, susmağa məcbur edilmək mənasını daşıyır.
Lakin eyni zamanda səssizlik müqavimət forması kimi də işləyir. Briseis danışmır, çünki danışsa, başına gələnləri bir daha yaşayacaq. O, xatırlamamaqla, içində gizlənməklə sağ qalmağa çalışır. Bu da travmanın izini daşıyan bir psixoloji reaksiya olaraq təhlil edilir.
📚 6. Dil və struktur – Yüksək ədəbi texnika
Barker əsərdə çox müasir və sadə dil seçir. Klassik epos üslubundan uzaq, amma çox poetik və emosional cəhətdən güclü bir yazı tərzi ilə qadınların duyğularını oxucuya keçirir.
Əsərdə birinci şəxsdə Briseis danışır, ancaq bəzən Axillesin də daxili dünyası üçüncü şəxsdə açılır. Bu struktur qurbanla zalımın qarşılaşdırılması üçün vacib üsuldur.
⛓️ 7. Qulluq, zorakılıq və qadın bədəni
Briseis və digər qadınların fiziki olaraq kimə məxsus olduqları hər an vurğulanır: kimin cariyəsisənsə, sən ona aidsən. Bu, qadın bədəninin müharibədə simvolik dəyərə çevrilməsi deməkdir. Barker bu detalla həm feminizmin əsas tənqid nöqtələrindən birinə toxunur, həm də tarixdə qadının hansı şərtlərlə var olduğunu göstərir.
🔚 Nəticə:
“Qızların Susqunluğu” romanı yalnız müharibə haqqında deyil – tarix boyunca susmağa məcbur edilmiş qadınlar, zorakılıq və sağ qalmaq üçün edilən səssiz müqavimət haqqında güclü bir manifestdir.
Barker bu əsəri ilə həm klassik eposların kişi mərkəzli quruluşunu pozur, həm də oxucuya dərin suallar verir:
Qəhrəman kimdir? Qurban kimdir? Səssizlik bəzən danışmaqdan güclü ola bilərmi?
Comment yazın