Yazar: Natsume Sōseki
Janr: Psixoloji roman. Varoluşçu ədəbiyyat. Fəlsəfi roman.
Ümumi baxış:
Natsume Sōseki’nin “Mədənçi” (1908) əsəri Yapon ədəbiyyatında həm psixoloji introspeksiyanın, həm də varoluşçu düşüncələrin ilk nümunələrindən biri sayılır. Roman süjetcə sadə görünür: gənc bir qəhrəman həyatın mənasızlığından qaçaraq mədənə enir və orada öz daxili aləmi ilə üz-üzə qalır. Lakin əsərin dəyəri məhz bu sadəliyin arxasında gizlənmiş fəlsəfi və sosial qatlarda ortaya çıxır.
Əsas mövzular:
- Varoluş və nihilizm: Qəhrəman “niyə yaşayıram?” sualını dəfələrlə özünə verir. Onun mədənə enməsi metaforik olaraq “öz içindəki qaranlığa enmək” deməkdir. Bu, həyatın mənasızlığı ilə üzləşmə anıdır.
- Cəmiyyət və yadlaşma: Əsərdə insanın sosial bağlardan qopması, ailə və toplumdan uzaq düşməsi tənqid olunur. Qəhrəman özünü cəmiyyətdə deyil, təcriddə daha çox “görür.”
- Əmək və dehumanizasiya: Mədən fəhlələrinin həyatı ağır zəhmət, toz və qaranlıq içində keçir. İnsan burada sadəcə fiziki gücə çevrilir, şəxsiyyətini itirir. Bu isə modern dövrün insanı necə “mexanikləşdirdiyinin” simvoludur.
- Qaranlıq və işıq simvolizmi: Mədən qaranlığı insan ruhunun dərinliklərini, işığa çıxmaq isə mənanın tapılmasını göstərir.
Yazı texnikası və forma:
- Əsər klassik roman deyil, daha çox anti-roman təcrübəsinə yaxındır. Süjetdən çox introspeksiya – qəhrəmanın düşüncə axını ön plandadır.
- Sōseki burada həm də təcrübəvi üslub sınayır. O, naturalist roman ənənəsini həm parodiya edir, həm də onunla polemikaya girir.
- Yazı dili sadə olsa da, atmosfer son dərəcə boğucu və sıxıcı təsvir olunur ki, oxucu qəhrəmanla birlikdə dar tunellərdə nəfəs almağı hiss etsin.
Fəlsəfi qat:
“Mədənçi” bir mənada insanın həyat yolunun metaforudur. Gənc qəhrəman mədənə enməklə ölümə yaxınlaşır, lakin bu təcrübədən keçdikcə həyatın dəyərini anlamağa başlayır. Bu baxımdan əsər həm nihilizmi təsvir edir, həm də onun hüdudlarını aşmağa çalışır.
Əsərin ədəbi əhəmiyyəti:
- “Mədənçi” Yapon ədəbiyyatında fərdi introspeksiyanın dərinləşdirilməsi baxımından mühüm əsərdir.
- Avropada Sartre, Camus kimi filosofların illər sonra məşhur edəcəyi varoluşçu ideyaların toxumlarını artıq Sōseki bu romanda səpmişdi.
- Eyni zamanda, əsər Meici dövrünün modernləşmə prosesində insanın yadlaşmasını və dehumanizasiyasını tənqidi şəkildə göstərir.
Bu əsərin həm psixoloji, həm sosial, həm də fəlsəfi qatları var. Ona görə də “Mədənçi” sadəcə bir roman yox, həm də insan ruhunun qaranlıq tərəflərini araşdıran dərin bir eksperimentdir.
Comment yazın