Yazar: Miguel de Cervantes
Janr: Macəra. Satira. Fəlsəfi roman.
Migel de Servantesin “Don Kixot” əsəri: Dünya ədəbiyyatının əbədi şah əsəri
Migel de Servantesin “Don Kixot” əsəri dünya ədəbiyyatının ən mühüm və təsirli romanlarından biri hesab olunur. İlk hissəsi 1605-ci ildə, ikinci hissəsi isə 1615-ci ildə nəşr edilən bu epik roman, yalnız İspaniya ədəbiyyatının deyil, bütün bəşəriyyətin mədəni irsinin ayrılmaz parçasıdır. “Don Kixot” romanı, müasir roman janrının formalaşmasına böyük töhfə vermiş və ədəbiyyatda yeni bir dövr açmışdır.
Əsərin mövzusu və əsas ideyası
Romanın əsas qəhrəmanı Alonso Kixano adlı bir zadəgandır. O, cəngavərlik romanlarını çox oxuduğuna görə reallıq hissini itirir və özünü sərgərdan cəngavər Don Kixot adlandıraraq, dünyanı ədalətsizlikdən xilas etmək üçün yola çıxır. Özünə paslı silahlar və at taparaq (atını Rosinant adlandırır), xidmətçi kimi sadə kəndli Sanco Pansanı yanına alır. Don Kixotun məqsədi, qədim cəngavərlər kimi şərəf, cəsarət və doğruluq naminə mübarizə aparmaqdır. Lakin onun cəhdləri əksər hallarda gülməli və faciəvi nəticələrə səbəb olur.
Əsərdə Don Kixotun xəyali dünyası ilə Sanco Pansanın realist baxışları arasında daim bir mübarizə gedir. Don Kixot üçün dünya cəngavərlik ruhunun bərpasına ehtiyac duyulan bir məkandır, Sanço isə hər şeyə praqmatik yanaşır və real həyatı görmək istəyir.
Əsərin strukturu və kompozisiyası
“Don Kixot” iki hissədən ibarətdir:
- Birinci hissə (1605) – Don Kixot özünü cəngavər hesab edərək müxtəlif sərgüzəştlərə atılır. Ən məşhur səhnələrdən biri onun yel dəyirmanlarını nəhənglər hesab edərək onlarla döyüşə girməsidir.
- İkinci hissə (1615) – Bu hissədə Don Kixot artıq tanınmış bir şəxsə çevrilir və insanlar onun sərgüzəştlərini eşidərək onu aldadıb yeni macəralara sürükləyirlər. Lakin bu dəfə Don Kixot müəyyən məqamlarda reallıqla üzləşməyə başlayır və nəticədə hekayə daha dramatik bir ton alır.
Əsərdə toxunulan əsas mövzular
- Xəyali idealizm və real həyat – Don Kixot öz xəyal dünyasında cəngavərlərin və qəhrəmanların hələ də mövcud olduğuna inanır. Lakin gerçəklik çox fərqlidir və onun macəraları tez-tez uğursuzluqla nəticələnir.
- İdealizm və praqmatizm qarşıdurması – Don Kixot və Sanco Pansa iki fərqli dünyagörüşünün təmsilçiləridir. Don Kixot dünyanı dəyişmək istəyən romantik idealistdir, Sanço isə həyatı olduğu kimi qəbul edən, praktik və realist bir insandır.
- Cəmiyyətin satirası və tənqidi – Servantesin dövründə cəngavərlik artıq keçmişin bir hissəsi idi və onun romanı cəngavərlik ənənələrinin süqutunu göstərir. Eyni zamanda, əsər o dövrün sosial quruluşunu və insanların riyakarlığını satirik bir dildə təsvir edir.
- Azadlıq və taleyin hökmü – Don Kixot öz həyatını və taleyini öz əllərinə almaq istəyən bir insandır. Lakin o, reallıq qarşısında aciz qalır və sonda öz xəyallarının içində boğulur.
Don Kixot obrazı və onun təsiri
Don Kixot dünya ədəbiyyatında ən unudulmaz və təsirli qəhrəmanlardan biridir. O, sadəlövh və eyni zamanda nəcib ruhlu bir insandır. O, dünyanı daha yaxşı etmək istəyir, lakin reallıq onun arzuladığı kimi deyil. Don Kixotun macəraları həm komik, həm də dərin fəlsəfi mənalarla doludur.
Onun obrazı təkcə ədəbiyyatda deyil, incəsənət, teatr və kinoda da geniş yayılmışdır. Dahi yazıçılar və filosoflar – Fyodor Dostoyevski, Fridrix Nitsşe, Milan Kundera və digərləri Don Kixotun idealizmini və onun dövrümüzdəki əks-sədasını araşdırmışlar.
Romanın dünya ədəbiyyatına təsiri
“Don Kixot” müasir roman janrının başlanğıcı hesab olunur. Servantes öz əsərində fərqli hekayə texnikalarından istifadə etmiş, ironik üslub və çoxsəviyyəli personajlarla zəngin bir ədəbiyyat nümunəsi yaratmışdır. Bu romanın təsiri Volter, Dostoyevski, Kafka və Coys kimi yazıçıların əsərlərində hiss olunur.
Bundan başqa, “Don Kixot” müxtəlif incəsənət sahələrinə ilham vermişdir. Məsələn:
- Pyotr İ. Çaykovski və Lüdviq Minkus kimi bəstəkarlar əsər əsasında baletlər bəstələmişlər.
- Pablo Pikasso və Salvador Dali Don Kixot obrazını təsvir edən məşhur rəsm əsərləri yaratmışlar.
- Müxtəlif teatr səhnələrində və kinoda Don Kixot obrazı dəfələrlə canlandırılmışdır.
Nəticə
Migel de Servantesin “Don Kixot” əsəri sadəcə bir roman deyil, həm də bəşəriyyətin xəyalları, arzuları və reallıqla mübarizəsi haqqında dərin fəlsəfi düşüncələr ehtiva edən bir ədəbiyyat incəsidir. Don Kixot idealizmi, xəyali dünyası və reallıqla toqquşması ilə hər bir oxucunu düşündürən, əbədi aktuallığını qoruyan bir obrazdır.
Bu roman zaman keçdikcə öz dəyərini itirmir və hər yeni nəsil üçün yenidən kəşf edilən bir şah əsər olaraq qalır.
Comment yazın