Lev Tolstoy – Şeytan

2025-06-30

Janr: psixoloji. fəlsəfi. realizm.

Lev Tolstoyun “Şeytan” əsəri insan təbiətinin mürəkkəb və ziddiyyətli tərəflərini dərindən araşdıran psixoloji-nəsr nümunəsidir. Bu qısa hekayədə Tolstoy insanın vicdanı, əxlaqı, qəlbi və daxili mübarizəsi üzərində dayanar. Gəlin əsərin əsas aspektlərinə dərin analiz edək:

Əsərin mövzusu və əsas ideyası

“Şeytan” insanın daxili aləmindəki ikiqatlığı – xeyir və şər arasında mübarizəni təsvir edir. Əsərdə insanın şeytani istəklərlə və eyni zamanda mənəvi dəyərlərlə mübarizəsi göstərilir. Tolstoy burda şeytanı həm real mənada, həm də insanın öz içindəki qaranlıq tərəf kimi simvollaşdırır.

Personajlar və psixoloji portret

Əsərin baş qəhrəmanı kimi göstərilən şəxsin daxili səsi və vicdanı arasında gedən münaqişə insan ruhunun mürəkkəbliyini üzə çıxarır. Onun hərəkətləri və düşüncələri vasitəsilə oxucu insanın günah və təmizliyə qarşı duyduğu qorxu, ehtiras və peşmançılıq kimi hissləri yaşayır.

Əsərin süjet quruluşu

Qısa hekayə sadə süjet xəttinə malik olsa da, burada dərin fəlsəfi suallar qoyulur. Əsərin sonunda qəhrəmanın yaşadığı daxili çarəsizlik və vicdan əzabı onun özünü cəzalandırmaq məcburiyyətində qalması ilə tamamlanır. Bu, insanın özünü dəyişdirmək üçün keçməli olduğu mənəvi sınaqdır.

Ədəbi üslub və dil xüsusiyyətləri

Tolstoyun “Şeytan” əsərində dili sadə, aydın və təsirli olur. O, oxucunu sanki qəhrəmanın düşüncələrinə çəkir, onun psixoloji durumunu birbaşa hiss etdirməyə çalışır. Hekayədə metaforalar və simvollar çox istifadə olunur ki, bu da əsərin dərinliyini artırır.

Fəlsəfi və əxlaqi aspektlər

Əsərdə insanın vicdanı və əxlaqı ön plandadır. Tolstoy göstərir ki, hər kəsin içində həm yaxşı, həm də pis tərəflər var və insan özü bu iki qüvvə arasında seçim etməlidir. “Şeytan” burada insanın öz içindəki şeytanla mübarizəsinin simvoludur.

Sosial və tarixi kontekst

Tolstoy 19-cu əsrin sonlarında yazdığı bu əsərlə cəmiyyətin və insanın mənəvi problemlərinə işıq salır. O dövrdə Rusiyada sosial dəyişikliklər və əxlaqi böhran yaşanırdı. Bu isə əsərdəki insan psixologiyasının mürəkkəbliyinə əlavə qat qatır.

Nəticə

“Şeytan” — insanın öz iç dünyasında keçirdiyi sarsıntılar, daxili mübarizə və mənəvi axtarışların güclü təsviridir. Tolstoy bu əsərdə insanın qəlbindəki pislik və yaxşılıq arasındakı ziddiyyəti dərin şəkildə göstərməklə oxucunu öz vicdanına baxmağa çağırır.