Yazar: Kollektiv
Janr: Mifoloji. Epik. Tarixi.
Gilqamiş Dastanı – Əbədiyyət Axtarışında Olan Bir Padşahın Hekayəsi
Giriş
Dünya ədəbiyyatının ən qədim yazılı nümunələrindən biri olan Gilqamış Dastanı, insanın varoluş sualları ilə üz-üzə qaldığı, dostluq, ölüm, ölümsüzlük və hikmət axtarışları ilə dolu dərin mənalı bir əsərdir. Bu dastan təkcə bir padşahın hekayəsi deyil, həm də insanın özünü dərk etməsi, taleyini qəbul etməsi və mənəvi yetkinliyə çatması prosesidir.
Dastanın Mənşəyi
Gilqamiş Dastanı eramızdan əvvəl III minilliyin sonlarında Mesopotamiya bölgəsində yaranmışdır. Əsərin ən tam versiyası Akkad dilində yazılmış və Aşşur kralı Aşurbanipalın Ninova kitabxanasında tapılmışdır. Bu versiya 12 gil lövhədən ibarətdir. Dastanın redaktoru kimi Sin-lēqi-unninni adlı bir yazıçı qeyd olunur, lakin əsərin ilkin müəllifi məlum deyil.
Baş qəhrəman: Gilqamiş
Gilqamiş Uruk şəhərinin kralıdır. O, iki hissəsi tanrı, bir hissəsi insan olan fövqəltəbii gücə malik bir şəxsiyyətdir. Başlanğıcda özündənrazı, xalqını incidən zalım bir hökmdar kimi təsvir olunur. Tanrılar onun qarşısını almaq üçün Enkidu adlı vəhşi bir varlıq yaradırlar. Lakin onlar döyüşdən sonra dostlaşır və bir sıra sınaqlarla üzləşirlər.
Dostluq və Ölüm
Gilqamişlə Enkidu Humbabanı və Göy öküzünü məğlub edirlər. Lakin bu, tanrıları qəzəbləndirir və Enkidu cəzalandırılır – xəstələnib ölür. Enkidunun ölümü Gilqamişi dərindən sarsıdır və o, ilk dəfə olaraq ölümün qaçılmazlığını anlayır.
Ölümsüzlük Axtarışı
Gilqamiş bundan sonra ölümsüzlük axtarışına çıxır. Utnapiştimi tapmaq üçün uzun və təhlükəli bir yol gedir. Utnapiştim, insan olmasına baxmayaraq, tanrılar tərəfindən dünyanı xilas etdiyi üçün ölümsüzlüklə mükafatlandırılmışdır. Gilqamiş ümidlə ondan ölümsüzlük sirrini öyrənməyə çalışır, lakin nəticədə başa düşür ki, ölümsüzlük insanlara qismət deyil.
Əsərin Fəlsəfi Dərini
Gilqamiş Dastanı insani dəyərləri və fəlsəfi sualları önə çıxarır:
- İnsan nə üçün yaşayır?
- Ölüm nədir?
- Əsl ölümsüzlük nədir – bədənimi, yoxsa ad-sanımı yaşatmaq?
Gilqamiş sonda anlayır ki, ad-san və yaxşı əməllər insanın həqiqi mirasıdır.
Nəticə
Gilqamiş Dastanı yalnız qədim zamanlara aid bir ədəbiyyat nümunəsi deyil. Bu, insanın varoluş, dostluq, itki və hikmət yolundakı səyahətini əks etdirən ümumbəşəri bir əsərdir. Onun içindəki suallar bu gün də aktualdır və hər bir oxucunu öz həyatına, taleyinə və dəyərlərinə yenidən baxmağa vadar edir.
Comment yazın