Yazar: Jean-Jacques Rousseau
Janr: Fəlsəfi əsər. İntriqalı düşüncə. Yaddaş analizi.
Jean-Jacques Rousseau-nun “Tək Gəzənin Xəyalətləri” (Reveries of the Solitary Walker) adlı əsəri, maarifçilik dövrünün ən mühüm filosoflarından birinin son dövrlərinə aid introspektiv və fəlsəfi bir gündəlikdir. Əsər Rousseau-nun həyatı boyu yaşadığı psixoloji, ictimai və mənəvi ziddiyyətlərin süzgəcindən keçirilmiş bir etiraflar silsiləsidir. On fəsildən ibarət olan bu yarımçıq qalmış əsər, müəllifin öz iç dünyasına etdiyi səmimi və bəzən ağrılı səfərləri əks etdirir.
Fəlsəfi və psixoloji dərinlik
Rousseau bu əsərində artıq cəmiyyətlə əlaqəsini qırmış bir insan kimi görünür. O, Parisin və digər şəhərlərin təzyiqindən uzaq, təbiət qoynunda piyada gəzintilərə çıxır və bu səfərlər zamanı düşündüyü fikirləri qələmə alır. Bu fikirlər bəzən günahlandırıcı bir cəmiyyətə qarşı etiraz, bəzən isə insan ruhunun dərinliklərinə enən bir introspeksiyadır. Rousseau üçün gəzinti fiziki bir hərəkətdən çox, ruhi bir axtarışa çevrilir.
Təbiətlə əlaqə
Əsərin mərkəzində duran mövzulardan biri təbiətlə insan arasındakı əlaqədir. Rousseau təbiəti saf, dəyişməz və ilahi bir qüvvə kimi təqdim edir. O, cəmiyyətin yaratdığı riyakarlıq, nifrət, paxıllıq kimi mənfi hisslərdən uzaqlaşmaq üçün təbiətə sığınır. Təbiət onun üçün yalnız bir məkan deyil – həm də bir şəfa, bir sirdaş və bir həqiqət qaynağıdır.
Cəmiyyət və tənhalıq
Rousseau bu əsərdə açıq şəkildə cəmiyyətdən uzaqlaşdığını bəyan edir. Dostları tərəfindən satıldığını, ictimai qınağa məruz qaldığını və anlaşılmadığını deyir. Tənhalığı bir cəza kimi deyil, azadlıq və özünü tanıma imkanı kimi qəbul edir. Onun tənhalığı fəlsəfi bir seçimə çevrilir – o, sükutda və təkbaşınalıqda düşüncələrinin təmizləndiyini hiss edir.
Yaddaş və xatirələr
Əsərdə yaddaş və xatirələr də mühüm yer tutur. Rousseau keçmişini analiz edir, itirilmiş dostluqları, uğursuz münasibətləri, cəmiyyətin ona qarşı haqsız yanaşmalarını xatırlayır. Bu xatirələr bəzən təəssüf, bəzən də başa düşülmə arzusu ilə yoğrulub. O, keçmişə baxarkən həm özünü müdafiə edir, həm də öz səhvlərini etiraf edir.
Əsərin üslubu
“Tək Gəzənin Xəyalətləri” bədii və fəlsəfi üslubun vəhdətidir. Rousseau burada nə tam fəlsəfə, nə də tam ədəbiyyat yazır – o, düşünür və bu düşüncələri oxucu ilə daxili bir dialoq kimi paylaşır. Səmimi, duyğulu və tez-tez poetik cümlələrlə yazılmış mətn, oxucunu müəllifin ruh dünyasına aparır.
Nəticə
“Tək Gəzənin Xəyalətləri” əsəri, Jean-Jacques Rousseau-nun yalnız bir filosof kimi deyil, həm də duyğularla yaşayan və əzab çəkən bir insan kimi təqdim olunduğu ən şəxsi və təsirli əsərlərindən biridir. Bu kitab təkcə onun özünüanlama prosesi deyil, həm də insanın cəmiyyətlə və özü ilə münasibətlərini sorğulaması baxımından universal bir dəyərə malikdir. Həm fəlsəfi düşüncələri, həm də bədii təsviri ilə bu əsər, tənhalığın necə yaradıcı və düşündürücü bir təcrübəyə çevrilə biləcəyini göstərir.
Comment yazın