Yazar: Jack London

Janr: Post-apokaliptik. Distopiya. Elmi-fantastika.

Jack London – “Qırmızı Vəba” əsəri

Jack Londonun “Qırmızı Vəba” (The Scarlet Plague) əsəri 1912-ci ildə yazılmış və erkən post-apokaliptik ədəbiyyat nümunələrindən biri hesab edilir. Müəllif bu əsərində bəşəriyyətin ölümcül bir epidemiya nəticəsində necə məhv ola biləcəyini və insan sivilizasiyasının nə qədər kövrək olduğunu vurğulayır. London, təkcə bir pandemiya təsviri yaratmaqla kifayətlənmir, həm də insan psixologiyası və cəmiyyətin çöküş mexanizmləri üzərində düşünməyə sövq edir.

Əsərin hadisələri 2073-cü ildə cərəyan edir. Keçmişdə professor olmuş yaşlı Ceyms Hovard Smit nəvələrinə 2013-cü ildə baş vermiş dəhşətli epidemiya — “Qırmızı Vəba” haqqında danışır. Bu ölümcül xəstəlik gözlənilmədən ortaya çıxaraq qısa müddət ərzində milyonlarla insanın ölümünə səbəb olmuş, cəmiyyətin bütün qaydalarını alt-üst etmişdir. Virus o qədər sürətlə yayılmışdır ki, insanlar mübarizə aparmağa belə macal tapmamışdırlar. Qısa müddət ərzində dövlət quruluşları çökür, qanunlar qüvvədən düşür, elm və texnologiya bir mənada unudulur, sağ qalan insanlar isə ibtidai qəbilələr şəklində yaşamağa başlayırlar.

Jack London bu əsərində insanın fəlakət anında necə davranacağını, onun əsl təbiətinin nə olduğunu açıq şəkildə göstərir. Müəllif vurğulayır ki, insan sivilizasiyası və mədəniyyəti yalnız sabitlik şəraitində inkişaf edə bilər, lakin kəskin böhran və xaos şəraitində insanlar öz vəhşi instinktlərinə qayıdırlar. O, həmçinin qeyd edir ki, elmin və biliklərin qorunması olduqca çətindir – bir neçə nəsil keçdikdən sonra insanlar keçmiş dünyadan tamamilə xəbərsiz qalır və təkrarən ibtidai həyat tərzinə qayıdırlar.

“Qırmızı Vəba” yalnız distopik bir hekayə deyil, həm də dərin fəlsəfi və sosial məna daşıyan əsərdir. Jack London, insanın təbiət qarşısında nə qədər aciz olduğunu və texnologiya ilə elmə əsaslanan sivilizasiyaların belə müəyyən şərtlər daxilində çökə biləcəyini oxucularına göstərir. Əsər, müasir dövrdə pandemiyalar, ekoloji böhranlar və digər qlobal təhlükələr fonunda daha da aktual görünür. Londonun bu əsəri bizə insanlığın nə qədər asanlıqla süquta uğraya biləcəyini və bəşəriyyətin öz keçmişindən dərs çıxarmasının nə qədər vacib olduğunu xatırladır.