Yazar: Jack London

Janr: Fəlsəfi roman. Realist roman. psixoloji dram.

1. Fəlsəfi və İdeoloji Təhlil:

• Fərdiyyətçilik və Sosializm: Martin Eden özünü cəmiyyətin azad düşüncəli və fərdiyyətçi bir fərdi kimi təqdim edir. O, öz məqsədlərinə çatmaq üçün hər şeydən uzaqlaşır, lakin bu yolda yalnızca özünü deyil, həm də cəmiyyətin ona təqdim etdiyi idealları və dəyərləri də təkrarlayır. London burada fərdiyyətçilik ilə sosializmi qarşılaşdırır. Martin’in cəmiyyətə qarşı çıxaraq, fərdi özünü tapmağa çalışması, onu mənəvi olaraq sərbəstləşdirir, amma nəticədə daha çox tənhalığa və sarsıntıya səbəb olur.
• Sosial Strukturların Qərar Vericiliyi: Əsərin ən kritik nöqtələrindən biri, Martin’in cəmiyyətdəki yerini tapmağa çalışması və bunun ona gətirdiyi daxili münaqişələrdir. O, hər hansı bir sosial sinfi mənimsəməyi istədikcə, o sinfin içərisindəki sığ həyat tərzləri ilə üzləşir. Martin’in ilk başlarda yüksək sinifin cazibədarlığına düşməsi, onun bu həyatı anlamağa başlaması ilə dəyişir. Bu proses, London’un sosial siniflər arasındakı uçurumu və insanın bu strukturlarda özünə yer tapmaq cəhdlərini izah etmək üçün istifadə etdiyi bir vasitədir.

2. Sosial və Psixoloji Mübarizə:

• İdealist Həyat və Realizm: Martin, əslində, idealist bir gəncdir; o, sadəcə yazı ilə özünü ifadə edərək dünyanı dəyişdirmək istəyir. Bununla belə, bu ideallarla reallıq arasındakı uçurum, onun həyatını təkrar-təkrar çırpınan bir ziddiyyətə çevirir. Romanın ortasında Martin, yazıçılıq yolunda müvəffəqiyyət qazanır, lakin bu uğurun mənası ona sonradan aydın olur: cəmiyyətin və insanların çoxu, onun təklif etdiyi dəyərləri qəbul etmir. Bu, London’un realizmi və təcrübəçi baxış açısını nümayiş etdirir. Martin’in ən böyük mübarizəsi yalnız öz idealları ilə deyil, həm də cəmiyyətin buna olan reaksiya ilə üzləşməsidir.
• Tənhalıq və Özünə Etibar: Martin, özünü bütün cəmiyyətə qarşı çıxan bir şəxs kimi görür. O, hər zaman öz yolunu seçmiş və heç bir sosial gözləntiyə tabe olmamışdır. Lakin, bu özünə inam və tənhalıq, ona həm daxili bir azadlıq gətirir, həm də insanları və əlaqələri anlamamağa və uzaqlaşmağa səbəb olur. Romanın sonunda Martin’in tənhalıq içərisində özünü itirməsi, ideallarının mənasız olması və hər şeyin itməsi, əsərin ən böyük fəlsəfi mesajını verir: insan yalnızca daxili dünyasına baxaraq özünü tapa bilməz, cəmiyyət və insanlar da onun kimliyini müəyyən edir.

3. Martin’in Daxili Dönüşümü:

• Şəxsiyyətin Değişməsi: Romanın ən təəccüblü aspektlərindən biri, Martin’in inkişafıdır. Əvvəlcə tamamilə naif, romantik bir gənc olan Martin, zamanla daha çox özünü təhlil etməyə başlayır. O, əvvəlcə öz təhsilini artırmağa və yazıçılığa başlamağa qərar verir, lakin öz yolunda qarşısına çıxan problemlər, onun idealist dünyasını çökdürür. Bu, London’un insanın özünü və dünyasını tapması üçün keçdiyi ziddiyyətli və mürəkkəb yolda verdiyi dərin psixoloji təsvirlərdən biridir.
• Həyatın Mənası və Məlumatlılıq: Martin’in mübarizəsi yalnız cəmiyyətə uyğunlaşmaq və ona daxil olmaqla bitmir, o, həm də həyatın mənası və bu mənanın tapılması mövzusunda dərin suallar verir. Əsərin sonlarına yaxın, o, müvəffəqiyyət qazandıqca daha çox məyus olur, çünki onun idealist dünyası çatlamışdır. Bu, insanın həyatın həqiqi mənasını tapmağa çalışarkən qarşılaşdığı qorxuları, narahatlıqları və tənhalığı göstərir. London, Martin’in təcrübəsi vasitəsilə özünü tapmaq və cəmiyyətlə əlaqə qurmaq arasında ciddi bir gərginlik olduğunu irəli sürür.

4. Sosial Ədalət və İnsan Təbəqəliliyi:

• Təfərrüatlar və Sosial Ədalət: London, romanın hər bir cəhətində sosial ədalət məsələlərinə toxunur. Əsərin içindəki fərqli personajlar arasında sosial təbəqəlilik və status qarşısında böyük fərqliliklər var. Martin’in yüksəlməyə çalışdığı dünyanın gözlənilməzlikləri və sərt reallığı, əsərdəki sosial ədalət məsələlərini daha dərindən işıqlandırır.

Nəticə:

“Martin Eden” əsəri, yalnız bir gəncin şəxsi yüksəlişi və idealları ilə bağlı bir hekayə deyil, həm də sosial strukturların və insanların daxili dünyalarındaki qarşıdurmaların təhlilidir. Jack London, bu romanla insanların yaşadıqları cəmiyyətlə necə qarşılaşdıqlarını, sosial təbəqəliliklərə necə uyğunlaşmağa çalışdıqlarını və nəticədə hansı daxili və xarici dəyişiklikləri keçirdiklərini təsvir edir. Əsər, həmçinin fərdi və sosial mübarizənin insan ruhuna təsirini dərindən araşdırır.