Yazar: İsi Məlikzadə
Janr: realizm. simvolizm. psixoloji.
Ümumi baxış
İsi Məlikzadənin “Dədə Palıd” hekayəsi Azərbaycan ədəbiyyatında milli-mənəvi dəyərlərin, təbiətə bağlılığın və insan həyatının fəlsəfi anlamda təcəssümüdür. Əsər həm sadə məişət səhnələri, həm də dərin simvolika və metaforalarla zəngindir. Burada əsas obraz – Dədə Palıd, təbiətin, müdrikliyin, xalq yaddaşının və zaman qarşısında sınmayan iradənin rəmzidir.
Obrazlar və onların mənaları
Dədə Palıd (palıd ağacı)
Dədə Palıd hekayədə yalnız bir ağac deyil – o, bir canlı varlıq, dəyərlər qoruyucusu, tarixin şahidi, hətta ata obrazının simvoludur. O, nəsillərin yaddaşında yaşayan, dəyişən zamanlara müqavimət göstərən bir varlıqdır.
- Yaşıllıq, sabitlik və güc – Dədə Palıd əsrlərlə orada dayanıb, insanlara kölgə salıb.
- Tarixi yaddaş – kəndin keçmişini, nəsillərin həyatını, çətinlikləri və sevinc anlarını xatırladır.
- Müqavimət və dirəniş – təbiətin səsi kimi, insanlar tərəfindən kəsilməyə qarşı durur.
İnsan obrazları
Əsərdəki kənd camaatı, o cümlədən meşəçilər, ağac kəsməyə çalışan insanlar – müxtəlif dəyərlərin daşıyıcılarıdır. Bəziləri maddi maraqları, digərləri isə mənəvi dəyərləri təmsil edir.
- Ağac kəsməyə çalışan adamlar – modernləşmənin, bəzən isə mənəviyyatdan uzaqlaşmanın simvoludurlar.
- Ağacı qorumağa çalışanlar – xalqın içində hələ də yaşayan vicdanı, qədim dəyərləri qorumağa çalışanlar.
Tematik təhlil
1. Təbiətlə insan münasibətləri
Əsər təbiətin yalnız fiziki mühit deyil, həm də mədəniyyətin bir hissəsi olduğunu vurğulayır. Dədə Palıd yalnız bir ağac deyil – o, kəndin bir üzvüdür, bir canlı kimi hiss edir və yaşıyır.
2. Keçmiş və bu gün qarşıdurması
Əsərdə keçmişin dəyərləri ilə bugünkü maddi düşüncənin toqquşması açıq şəkildə verilir. Dədə Palıd keçmişi, kökü, sabitliyi təmsil edir. Onu kəsmək – həm də yaddaşı, dəyəri və tarixi kəsmək deməkdir.
3. Varlıq fəlsəfəsi və zaman
Palıdın hekayəsi zaman fəlsəfəsi ilə bağlıdır. Zaman keçir, insanlar dəyişir, amma Dədə Palıd dayanır. Burada varlıq və yoxluq, ölüm və ölümsüzlük, zamanın hökmü kimi dərin fəlsəfi suallar ön plana çıxır.
Simvol və metaforalar
- Dədə Palıd – xalq yaddaşı, köklər, tarixi davamlılıq
- Balta və motorlu mişar – dağıdıcılıq, müasirliyin vəhşiliyi
- Yaşlı kəndlilər – müdriklik, keçmişə bağlılıq
- Cavan nəsil – bəzən dəyərsizliyə meyllilik
Dil və üslub
İsi Məlikzadə hekayədə sadə, lakin təsirli bir dil istifadə edir. Bəzən şairanə, bəzən isə realist üslubda yazır. Təbiət təsvirləri, dialoqlar və daxili monoloqlar oxucunu hadisələrin içinə çəkir. Simvolizmlə zəngin olan bu dil hekayəni çoxqatlı edir.
Əsərin mesajı
“Dədə Palıd” oxucuya aşağıdakı sualları düşündürür:
- Biz hansı dəyərləri qoruyuruq?
- Keçmişi unutmaq gələcək üçün nə qədər təhlükəlidir?
- Təbiətə qarşı münasibətimiz əslində özümüzə münasibətimiz deyilmi?
Bu əsər bir çağırışdır: dəyərlərə sahib çıx, təbiətə hörmət elə, köklərini unutma.
Comment yazın