Yazar: Honoré de Balzac

Janr: Realizm. Psixoloji roman. Sosial roman.

Balzacın “Qoca Qorio” əsəri “İnsanlıq Komediyası” silsiləsinin ən məşhur romanlarından biridir. Əsərin mərkəzində Parisdəki bir yataqxanada yaşayan, bütün həyatını qızlarının xoşbəxtliyi üçün qurban verən, amma onların sevgisindən məhrum qalan Qorio Ata durur. Gənc hüquq tələbəsi Rastinyak isə bu hekayədə sosial pillələri qalxmağa çalışan, cəmiyyətin sərt qaydaları ilə tanış olan obrazdır. Əsər ata sevgisi, insan münasibətləri, mənəviyyatın deqradasiyası və cəmiyyətin sinfi fərqlərini dərindən açır.

Əsas mövzular və ideyalar

• Ata məhəbbəti və fədakarlıq – Qorio övladlarını o qədər çox sevir ki, öz həyatını, sağlamlığını və var-dövlətini onlara qurban verir, amma onların biganəliyi qarşısında iztirab çəkir.
• Cəmiyyətin mənəvi çürüməsi – Parisin aristokrat və burjua təbəqələri yalnız pul, mövqe və görünüş naminə yaşayır, insani dəyərlər ikinci plana keçir.
• Maddi sərvət və sosial pillə – Rastinyakın seçimi əsərin əsas dramatik xəttidir: insan öz yolunu dürüstlük və zəhmətlə, yoxsa intriqalar və münasibətlərlə qurmalıdır?
• Qadın və ailə münasibətləri – Qorio qızlarının davranışı vasitəsilə ana və ata rollarının, həmçinin ailə bağlarının cəmiyyətdə necə dəyərləndiyini göstərir.
• Ölüm və tənhalıq – Qorio tək və unudulmuş halda ölür, bu isə həm onun şəxsi faciəsini, həm də cəmiyyətin qəddarlığını simvolizə edir.

Obrazlar

• Qoca Qorio – Ata məhəbbətinin simvolu, amma həm də öz fədakarlığının qurbanı.
• Ejen Rastinyak – gənclik, idealizm və eyni zamanda ambisiya; romanın sonunda Parisə qarşı dediyi sözlər onun yeni həyata addımını göstərir.
• Votren – cinayətkar və hiyləgər fiqur, güc və azadlıq simvolu, cəmiyyətin qanunsuz tərəfini təmsil edir.
• Qorio’nun qızları (Delphine və Anastasie) – atasının sevgisini istismar edən, lakin ona qarşı nankor davranan simvolik fiqurlar.

Ədəbiyyatşünaslıq baxımından

• Realizm – Balzac cəmiyyətin bütün qatlarını – aristokratiya, burjua, tələbələr, cinayətkar aləmi – dəqiq təsvir edir.
• Psixoloji dərinlik – Qorio və Rastinyakın daxili mübarizələri, qəhrəmanların psixoloji motivasiyaları geniş işlənib.
• Simvolizm – Qorio atalıq sevgisinin fədakarlıq həddinə qədər yüksəlmiş simvoludur; Rastinyak isə yeni nəsil və gələcək gücün rəmzidir.
• Sosial tənqid – Əsər Fransa cəmiyyətində mənəvi dəyərlərin pul və status qarşısında necə zəiflədiyini göstərir.

Əsərin əhəmiyyəti

“Qoca Qorio” təkcə 19-cu əsr Fransa romanının şah əsərlərindən biri deyil, həm də bütün Avropa realizminin zirvələrindən sayılır. Burada insanın şəxsi hissləri ilə sosial reallıqlar arasındakı qarşıdurma ustalıqla işlənib. Əsər həm fərdi, həm də cəmiyyət miqyasında insan faciəsini göstərir.