Henrik İbsen – Ruhlar

2025-08-04

Janr: realizm. simvolizm. naturalizm.

Qısa Məzmun:

Henrik İbsenin “Ruhlar” əsəri XIX əsr Skandinaviya cəmiyyətində ailə, din, əxlaq və sosial riyakarlıq mövzularını dərindən araşdırır. Əsər Madam Alving adlı bir qadının həyatında baş verən faciəli hadisələr fonunda, keçmişin “ruhlarının” (günahlar, susqunluqlar, yalanlar və cəmiyyətin normativləri) necə bu günü zəhərlədiyini göstərir.

Əsas Mövzular və İdeyalar:

1. Keçmişin Ruhları

Əsərdəki “ruhlar” metaforik mənada istifadə olunur — bu, cəmiyyətin köhnə düşüncə tərzləri, ailə sirrləri və dini riyakarlığın simvoludur. Madam Alvingin həyat yoldaşı ilə bağlı gizlətdiyi həqiqətlər, oğlu Osvaldın taleyinə təsir edir.

2. Dini Riyakarlıq

İbsen, protestant kilsəsinin riyakarlığını və cəmiyyət üzərində təzyiqini sərt tənqid edir. Pastor Manders obrazı vasitəsilə əxlaqi təmizlik pərdəsi altında gizlənən boşluqları göstərir.

3. Ailə Sirrləri və Tənəzzül

Əsər ailə institutunun nə qədər saxta və çürük təməllər üzərində qurula biləcəyini göstərir. Ailə daxilindəki gizlinlər, xüsusilə də ata Alvingin həyat tərzi, uşaqların həyatına faciəvi şəkildə təsir edir.

4. İrsiyyət və Genetik Determinizm

Osvaldın xəstəliyi — atadan oğula keçən sifilis — həm bioloji, həm də mənəvi irsin ağırlığını göstərir. Bu, insanın iradəsi və azadlığı ilə taleyin sərhədləri mövzusuna toxunur.

5. Azadlıq və Cəmiyyətlə Toqquşma

Madam Alving azad və fərqli düşünmək istəsə də, cəmiyyətin sərt qaydaları və dini dəyərlər onu susmağa və yalan danışmağa vadar edir.

Əsərin Simvolizmi:

Ruhlar: Sadəcə ölülərin ruhları deyil, keçmişdə edilən səhvlərin, yalanların və günahların simvoludur.
Alov və Yanğın: Madam Alvingin sığınacaq evi yananda, bu, onun xəyallarının, ümidlərinin və qurduğu gələcəyin də külə çevrildiyini göstərir.
Günəş: Əsərin sonunda Osvald “Günəşi gətir!” deyə yalvarır – bu, həm işığa (doğruya, azadlığa) can atmaq, həm də ölümə bir çağırış ola bilər.

Əsas Obrazlar:

Madam Alving: Güclü, müdrik, lakin cəmiyyət qarşısında məcbur qalmış qadın. Əslində faciənin ortasında vicdanın simvoludur.
Osvald: Rəssam, xəstə, zəif, lakin həssas bir ruh. Yeni nəsli təmsil edir.
Pastor Manders: Dinin və cəmiyyətin riyakar maskasını simvolizə edir.
Engstrand: Manipulyator, həyasız, sadə xalqın əxlaq pozuntularının bədii ifadəsidir.
Regina: Əxlaqi dilemmanın içində olan gənc qadın, həm qurban, həm də üsyankar.