Yazar: Henrik İbsen

Janr: psixoloji roman. fəlsəfi dram. realizm.

Ümumi baxış

“Rosmerlərin evi” İbsenin ən mürəkkəb və simvolik dramlarından biridir. Əsər insan vicdanının, azad düşüncənin və mənəvi zəncirlərin toqquşmasını nümayiş etdirir. O, təkcə bir ailənin faciəsini deyil, həm də bütöv bir cəmiyyətin ideoloji dönüş dövrünü təmsil edir.

Rosmersholm evi burada təkcə bir yaşayış yeri deyil, mənəvi irs, dəyərlər və keçmişin ruhani təzyiqi deməkdir. Hər kəs bu evdə sanki görünməz bir güc tərəfindən idarə olunur.

Əsas obrazlar və mənaları

Yohan Rosmer – keçmiş rahib, idealist və saf düşüncəli insan. O, həyat yoldaşının ölümündən sonra dini inancını və ictimai mövqeyini itirir. Azadlıq, vicdan və mənəvi saflaşma axtarışındadır. Amma keçmişin kölgəsi və günah hissi onu azad buraxmır. Rosmer, azad düşüncə ilə vicdan arasında qalan bir “əsir”dir.

Rebekka Vest – intellektual və cəsarətli qadın. O, Rosmerin düşüncələrini dəyişdirir, onun dünyagörüşünü azadlığa doğru yönləndirir. Amma əsərin sonuna doğru məlum olur ki, Rebekkanın özündə də günah hissi və manipulyativ motivlər var. Bu, insanın hətta yaxşı niyyətlə belə faciə yarada biləcəyini göstərir.

Beata Rosmer – Rosmerin mərhum arvadı. O, əsərdə fiziki olaraq yoxdur, lakin ruhu, günah hissi və ölüm hadisəsi bütün hadisələrin kökündə dayanır. Onun intiharı həm Rosmeri, həm Rebekkanı mənəvi cəhətdən sarsıdır.

Əsas mövzular

Vicdan və günah hissi
İbsen göstərir ki, insan nə qədər azad düşüncəli olsa da, vicdanın dərinliyində keçmişin izlərindən qaça bilmir. Rosmerin inancını itirməsi, arvadının ölümü və Rebekkanın gizli motivləri hamısını günahın psixoloji yükü birləşdirir.

Azadlıq və inanc
Rosmerin inancdan azad olmaq cəhdi onun ruhani dağılmasına səbəb olur. Azadlıq burada həm mənəvi qurtuluş, həm də təhlükə kimi təqdim olunur – çünki azadlıq insanı dəstəkdən, mənəvi dayaqlardan məhrum edə bilər.

Keçmişin gücü
Rosmersholm evi sanki bir labirintdir – burada keçmişin ruhu yaşayanların gələcəyini müəyyənləşdirir. Keçmişin simvolu kimi ev, həm də sosial təzyiqi və dini-mənəvi hakimiyyəti təcəssüm etdirir.

Kişi və qadın münasibətləri
İbsen burada cəmiyyətin patriarxal strukturunu tənqid edir. Rebekka intellektual və azad qadın obrazıdır, amma cəmiyyətin gözündə onun azadlığı faciə ilə nəticələnir. Rosmer və Rebekka bir-birini tamamlayan, amma birləşə bilməyən iki qütbdür.

Simvollar

Rosmersholm evi – keçmişin, dini dəyərlərin, ailə irsinin və sosial basqının simvoludur. Hər şey burada “sakitliklə” görünür, amma içəridə ruhani ölüm hökm sürür.

Ağ atlar – əsərdə təkrarlanan motiv. Onlar “ölümün ruhu”nu təmsil edir. Rosmersholmda ağ atların görünməsi, evə ölümün yaxınlaşdığına işarədir. Bu simvol həm də təmiz vicdan və günahın toqquşmasının əlamətidir.

Su (çay və körpü səhnəsi) – finalda Rosmer və Rebekka özlərini suya ataraq ölürlər. Su burada həm təmizlənmə, həm də məhvolma mənası daşıyır. İbsen azadlığın bəzən ölüm yolu ilə əldə oluna biləcəyini göstərir.

Faciənin mənası

Rosmer və Rebekkanın intiharı sadəcə bir məğlubiyyət deyil. Onlar, cəmiyyətin və vicdanın qoyduğu sərhədləri aşa bilmədikləri üçün öz azadlıqlarını ölüm vasitəsilə “qazanırlar”. Bu, İbsenin ən tipik ideyasıdır – həqiqət və azadlıq üçün mübarizə, bəzən həyatdan keçməyi tələb edir.

Üslub və quruluş

Dram boyunca dialoqlar səssiz, dərin və psixoloji gərginliklə doludur. İbsen burada teatr səhnəsini bir növ psixoloji laboratoriyaya çevirir – hər obrazın bir tərəfi gerçək, bir tərəfi isə daxili qorxuların və günahların təzahürüdür.

Nəticə

“Rosmerlərin evi” – insanın azadlıqla vicdan arasında sıxışdığı bir mühitin simvolik hekayəsidir. İbsen göstərir ki, azad düşüncə yalnız zahiri deyil, daxili azadlıqla mümkündür. Amma əgər insan keçmişin zəncirlərindən qurtula bilmirsə, bu azadlıq faciə ilə bitir.