Haruki Murakami – 1Q84

2025-08-03

Janr: mistik realizm. psixoloji roman. distopiya.

🧩 1. Əsərin Strukturu və Forması

“1Q84” üç hissədən ibarətdir və üç cildlik quruluşda təqdim olunur. Roman ikili paralel hekayə xətti ilə başlayır: Aomame və Tengo. Üçüncü hissədə isə Uşikava adlı yeni perspektiv əlavə olunur. Bu çoxperspektivli struktur, həm oxucunun şüurunu genişləndirir, həm də zamanın və məkanın nisbi təbiətini göstərir. Bu struktur, postmodern romanın əsas xüsusiyyətidir.

🧠 2. Fəlsəfi və Egzistensial Mövzular

🔹 Reallıq nədir?

Murakami oxucunu açıq şəkildə düşündürür: “Əgər iki ay varsa, hansı dünya gerçəkdir?” Bu, Jean Baudrillard və Platonun mağara alleqoriyası ilə səsləşir. İnsanların qəbul etdiyi reallıq illüziya ola bilər.

🔹 Fərdi Azadlıq və Determinizm

Aomame və Tengo sistemin təzyiqlərinə qarşı çıxaraq azad iradələrini qorumağa çalışırlar. Lakin eyni zamanda hadisələrin axını onların əlindən çıxır. Bu, Albert Kamyunun absurdizm anlayışına uyğun bir psixoloji qarşıdurmadır.

🔹 Yadvarlıqlar və Simvolik Şər

“Little People” real varlıq deyil, daha çox sistemin metaforasıdır – qeyri-müəyyən, amma güclü və görünməz bir nəzarət orqanı. Onlar həm də dinin radikallaşması və kultların insan zehni üzərində yaratdığı basqını simvolizə edir.

💔 3. Travma və Yaddaşın Rolü

🔹 Aomame-nin uşaqlığı:

O, radikal dini sektada böyüyüb. Bu təcrübə onun qadınlıq, seksuallıq və azadlıq anlayışlarını kökündən dəyişib. Onun zorakı kişiləri öldürməsi, patriarxal sistemə qarşı reaksiya və şəxsi ədalət axtarışıdır.

🔹 Tengo və atasının münasibəti:

Tengo atasının avtoritar və hissiz davranışlarından zərər görüb. O, öz şəxsiyyətini tapmaq və yazı ilə bu travmanı aradan qaldırmaq istəyir. Bu yazıçılıq prosesində o həm də başqasının hekayəsini “mənimsəyir”, bu isə əxlaqi suallar doğurur.

❤️‍🔥 4. Sevgi, Qismət və Mistika

Aomame və Tengo arasında olan sevgi fiziki deyil, metafizik bağ üzərində qurulub. Bu sevgi onları zaman və məkan sərhədlərini aşaraq birləşdirir. Murakami üçün sevgi, yalnız emosional hiss deyil, existensial tamlıqdır.

Bu, Platonun “Simpozium” əsərindəki ideya ilə səsləşir: insanın yarısı ilə birləşmək ehtiyacı.

🔮 5. Simvolik Elementlərin Təhlili

Simvol	Mənası
İki ay	Paralel reallıqlar, fərqli həqiqətlər
Little People	Mifik güclər, cəmiyyətin basqısı, sistemin qaranlıq tərəfi
1Q84 adı	Orwellin “1984” əsərinə göndərmə, “Q” hərfi sualdır (question)
Ay kimi gözləyən sevgi	Səbirli, lakin dəyişməz və transsendental sevgi

🏛️ 6. Ədəbiyyat Kontekstində Yeri

Murakaminin bu əsəri həm postmodern roman nümunəsidir, həm də magik realizm, mistik triller, psixoloji dram və egzistensial fəlsəfə ilə çulğalaşır. “1Q84” həm də Qərb və Şərq fəlsəfələrinin sintezidir – yapon şintoizmi, buddizm və Qərb ədəbiyyatı elementləri ilə zənginləşdirilmişdir.

🧠 7. Nəticə

“1Q84” romanı bir sevgi hekayəsindən çox, insanın varlıqla, yaddaşla, sistemlə və reallıqla olan mübarizəsini göstərir. Aomame və Tengo’nun taleyi oxucunu öz reallığını sorğulamağa, travmalarıyla üzləşməyə və azadlığına sahib çıxmağa səsləyir.