Yazar: F. Dostoyevski
Janr: Fəlsəfi roman. Realist roman. Dram. Egzistensialist roman.
Fyodor Dostoyevski – “Cinayət və Cəza”
Giriş
Fyodor Dostoyevskinin 1866-cı ildə qələmə aldığı “Cinayət və Cəza” (rusca: Преступление и наказание) dünya ədəbiyyatının ən dəyərli psixoloji romanlarından biridir. Bu əsər cinayət, vicdan və insan ruhunun dərinlikləri haqqında fundamental suallar qoyur. Dostoyevski, oxucunu qeyri-adi bir xarakterin dünya görüşü və daxili dilemması üçün dərin təhlillər aparmaqla həqiqəti tapmaq prosesinə daxil edir.
Süjetin Qısa Xülasəsi
Əsərin baş qəhrəmanı, yoxsul və tənhalıq hissi keçirən gənc tələbə Rodion Raskolnikov, həyatın ədalətsizliklə dolu olduğuna inanır və cəmiyyətdə “zəiflər” üzərində hökmranlıq quran güclülərin mükafatlandırıldığını görür. O, bir nəzəriyyə ortaya qoyur: Bəzi insanlar “seçilmişdir” və onlar adi əxlaq normalarından kənar hərəkət edə bilər. O, bu fıkirlərinə süd təməl yaratmaq üçün acgöz və zalım faizci qadını – Alyona İvanovnanı öldürər.
Lakin Raskolnikov cinayətdən sonra daxili ziddiyyətlər və vicdan əzabı içində boğulur. Polis müsdəntiqlərindən Porfiriy Petrovic onunla psixoloji oyunlar oynayaraq cinayəti etiraf etdirməyə çalışır. Digər tərəfdənsə, Raskolnikovun fahişə qız Sofya Marmeladova ilə tanış olması onun daxili işığını tapmasına təkan verir. Sonda, Raskolnikov günahını etiraf edir və Sibirə sürgün edilir. Sofyanın sevgisi sayəsində o, ruhunun xilas yolu tapır.
Əsas Mövzular və Fəlsəfi Aspektlər
1. Cinayət, Vicdan və Ədalət
Roman Raskolnikovun daxili aləminə fokuslanaraq cinayətin sadəcə fiziki yox, eyni zamanda psixoloji təsirlər yaratdığını göstərir. O, öz fikirlərinin və gərəkliliyinin uğurla test ediləcəyini düşünərkən, cinayətin onu əslində ruhi bir dağıntıya saldığını görür.
2. “Üstün İnsan” Nəzəriyyəsi
Raskolnikovun “seçilmiş insanların” adi qaydalara tabe olmaması fikri alman filosofu Friedrich Nietzsche-nin sonralar irəli sürəcəyi “Üstün insan” konsepsiyası ilə paralellik təşkili edir. Ancaq Dostoyevski bu nəzəriyyənin yalnış olduğunu göstərər.
3. Xristian Déyərləri və Mənəvi Yenidən Doğuluş
Sofya Marmeladova fahişəlik etməsinə baxmayaraq, daxili paklıq və öz sevgisini insanlara fəda etməklə Raskolnikova əsl nicat yolunu göstərir. Onun sayəsində Raskolnikov cəzalandırılmağın əslində qurtuluş olduğunu anlayır.
4. Cəmiyyət və Sosial Bölünmə
Roman 19-cu əsr Rusiyasında yoxsulluq və zənginlik arasındakı təzadları göstərər. Raskolnikovun maddi çətinlikləri onu cinayətə sürükləyən əsas amillərdəndir.
Dostoyevskinin Üslubu
Dostoyevski, dərin psixoloji analiz, uzun monoloqlar və dövrünün ictimai problemlərinə fokuslanan realist yazı tərzilə tanınır. O, obrazların dərin daxili dünya analizini ustalıqla təqdim edir.
Nəticə
“Cinayət və Cəza”, insan psixologiyasının dərinliklərinə enən və insan ruhunun ağır dilemmasını araşdıran ölməz bir əsərdir. Bu roman, oxuculara cinayətin sosial və şəxsi nəticələrini dərindən hiss etdirməklə, mənəvi suallar üstündə düşünməyə təhrik edir.
Comment yazın