Yazar: Franz Kafka
Janr: absurd ədəbiyyat, ekzistensializm, psixoloji roman,
Əsərin baş qəhrəmanı Yozef K., adi bir bank işçisidir. Səhərin erkən saatlarında o, səbəbi açıqlanmayan bir ittihamla həbs olunur, lakin azad qalmağa davam edir. Bu hadisədən sonra K.-nın həyatına naməlum bir məhkəmə sistemi daxil olur və o, öz ittihamının nə olduğunu öyrənməyə, özünü müdafiə etməyə çalışır. Bütün cəhdlərinə baxmayaraq, bu sistemlə ünsiyyəti nəticəsiz qalır. Əsərin sonunda isə K. heç bir səbəb və izah verilmədən edam olunur.
Əsas Mövzular və Simvollar
1. Birokratik Absurdluq və Gücsüz İnsan
Kafka bu əsərlə birokratiyanın şəxsiyyətsizliyini və insanı necə əzdiyini göstərir. Yozef K. heç vaxt öz günahının nə olduğunu öyrənmir. Bütün məhkəmə prosesi qeyri-müəyyənlik və ziddiyyətlərlə doludur. Bu, sistemin insanı başa düşmək və ədalət vermək məqsədindən uzaqlaşdığını, daha çox idarəetmə vasitəsinə çevrildiyini göstərir.
2. Günah və Vicdan
K. daim günahkar olub-olmadığını sorğulasa da, açıq şəkildə bir günahı yoxdur. Lakin Kafka burada insanın daxili günah hissini simvolik olaraq təsvir edir. İnsan bəzən cəmiyyətin və ya dini-mənəvi sistemlərin yaratdığı görünməz qaydaları pozduğu üçün özünü günahkar hiss edir – nəinki faktiki, həm də psixoloji olaraq.
3. Ədalət və Məhkəmə Simvolikası
Əsərdəki “məhkəmə” real bir hüquqi qurum deyil – o, daha çox mücərrəd bir qüvvə, ilahi və ya sosial ədalətin təcəssümüdür. Məhkəmə binası, hakimlər, dinləmələr – bunlar hamısı sistemin qaranlıq, anlaşılmaz və əzici təbiətini əks etdirir. Kafka burada insan və ədalət arasında olan dərin uçurumu göstərir.
4. İnsanın Qərarsızlığı və Tənhalığı
Yozef K. ətrafında çox insan olsa da, heç kim ona həqiqi mənada kömək etmir. Hər kəs sistemlə barışıb. Kafka bununla müasir insanın tənhalığını və qərarsızlığını ortaya qoyur. İnsan, sistemin dəyişməzliyinə qarşı çıxmaq istədikdə belə, sonunda onun bir hissəsinə çevrilir və ya məhv olur.
Kafkaesk Üslub
“Məhkəmə” Kafka-nın yaratdığı və sonradan “Kafkaesk” adlandırılan ədəbi tərzin klassik nümunəsidir. Bu üslubun əsas cəhətləri:
- Qeyri-müəyyənlik
- Burokratik və məntiqsiz sistem
- Psixoloji sıxıntı və tənhalıq
- Simvolik və qaranlıq məkanlar
Kafka oxucuya konkret cavab vermir – o, oxucunu narahat etməyə, düşündürməyə və çaşdırmağa çalışır.
Nəticə
Franz Kafka-nın “Məhkəmə” əsəri yalnız ədalətsiz bir məhkəmə sistemini deyil, həm də müasir insanın mənəvi boşluğunu, təcrid olunmuşluğunu və qərarsızlığını əks etdirir. Əsər insanın öz taleyinə tam nəzarət edə bilmədiyini, qərarların və nəticələrin çox vaxt onun iradəsindən kənarda verildiyini vurğulayır. Bu, həm də totalitarizmin, ictimai nəzarətin və fərdi azadlığın pozulmasının metaforasıdır.
Comment yazın