Yazar: Elxan Elatlı

Janr: Cinayət Romanı. Psixoloji Roman. Sosial Roman.

Elxan Elatlı’nın Yeddinci Mərtəbədə Qətl adlı əsəri, Azərbaycan ədəbiyyatında müasir cinayət-novella janrının önəmli nümunələrindən biridir. 2002-ci ildə nəşr olunan bu əsər, Elatlı’nın dövrün sosial reallıqlarını və insan psixologiyasını dərinliklə analiz etdiyi, mürəkkəb xarakterlər və qaranlıq motivlərlə zəngin bir işdir.

Kitabın adı özlüyündə oxucunu gizli və dramatik bir atmosferə çəkir. “Yeddinci mərtəbədə” ifadəsi, həm real, həm də simvolik bir mənaya malikdir. Mərtəbə, həm bədii mənada bir yerdə, həm də insanın daxili dünyasında yüksələn və ya çökən hissləri təmsil edə bilər. Yeddinci Mərtəbədə Qətl bir çox müasir romanlarda olduğu kimi, sadəcə cinayət hadisəsi və onun izləri üzərində qurulmuş deyil. Əsər, həyatın, cəmiyyətin və fərdlərin içindəki qorxu və çaşqınlıqla bağlı dərindən bir araşdırma təqdim edir.

Əsərin Mövzusu və Strukturu: Əsərdə baş verən qətl, əslində böyük bir sosial və psixoloji problemlə əlaqədardır. Qətlin motivləri yalnız hadisənin üzərindəki sirrlə bağlı deyil, eyni zamanda personajların daxilindəki daxili gərginliklərlə, ego və intiqamla da əlaqələndirilir. Baş qəhrəman, hər hansı bir cinayətkar ya da sadəcə cəmiyyətin digər üzvü olmağa meyilli bir insan deyil, həmin cəmiyyətin içində sıxışmış, öz kimliyini tapmağa çalışan biridir.

Yeddinci mərtəbə, burada bir metafora kimi istifadə edilərək, həyatın mürəkkəbliyini və insanlar arasındakı əlaqələrin qaranlıq tərəflərini təmsil edir. Cəmiyyətdəki sosial təbəqələşmə, insanlar arasındakı ziddiyyətlər və təzyiqlər əsərin əsas mövzularından biridir.

Xarakterlər və Psixologiya: Əsərdəki xarakterlər həm ətraf mühitin, həm də öz daxili dünyalarının təsiri altında qalmış şəxslərdir. Onların qərarları, hərəkətləri və düşüncələri, cəmiyyətin onlara verdiyi rol və gözləntilərlə sıx bağlıdır. Müxtəlif xarakterlərin psixoloji portretləri, oxucunun onlarla empatiya qurmasına və hadisələrə fərqli prizmadan baxmasına imkan verir.

Sosial Tənqid və Metafora: Elatlı, əsərində sadəcə bir cinayət hadisəsini təsvir etməklə kifayətlənmir. O, Azərbaycan cəmiyyətinin bəzi əxlaqi və sosial qüsurlarını da ələ alır. Həmçinin, bu əsərdə təmsil olunan “yeddinci mərtəbə” metaforik olaraq, bir insanın həyatında üzləşdiyi ən yüksək mənəvi, sosial və psixoloji çətinlikləri simvollaşdırır.

Əsər, mürəkkəb strukturu və dərin sosial təhlili ilə oxuculara bir çox suallar qoyur. Qətl nəinki bir şəxsin öldürülməsi, həm də cəmiyyətin əxlaqi çökməsinin, insanın özünü itirməsinin və qarşılıqlı əlaqələrdəki tənəzzülün bir simvolu olaraq xidmət edir.

Nəticə: Yeddinci Mərtəbədə Qətl, Elxan Elatlı’nın sənətinin zirvələrindən biridir. Bu əsər yalnız Azərbaycan ədəbiyyatının deyil, ümumilikdə müasir dünya ədəbiyyatının da diqqətə layiq nümunəsidir. Siyasi, sosial və psixoloji qatmanlarla zəngin olan bu roman, oxucusunu həm düşünməyə, həm də öz dünyasına dair dərin bir təhlil etməyə təşviq edir.