Yazar: Eleanor H. Porter

Janr: uşaq ədəbiyyatı, ailə romanı, macəra,

Eleanor H. Porter-in 1913-cü ildə yazdığı Pollyanna sadəcə bir uşaq romanı deyil, optimizmin insan həyatındakı gücünü və hədlərini incəliklə araşdıran unudulmaz bir əsərdir. Əsərin mərkəzində “Glad Game” — hər vəziyyətdə yaxşı tərəf tapmaq oyunu dayanır. Yetim qız Pollyanna bu sadə, amma təsirli yanaşma ilə ətrafındakı sərt qəlbli insanları dəyişdirir, onların həyatına ümid və sevinc gətirir. Müəllif, oxucunu həm gülümədən, həm də düşünmədən buraxmayan isti və emosional bir atmosfer yaradır. Romanın epizodik quruluşu hər fəsildə yeni bir insanın daxili dünyasının dəyişməsini göstərərək həm didaktik, həm də emosional effekt yaradır.

Ancaq Pollyanna yalnız xoşbəxtlik nağılı deyil. Əsərdə ağır itkilər, fiziki sınaqlar və həyatın qaçılmaz ağrıları da öz yerini tutur. Pollyanna-nın qəza nəticəsində ayaqlarını itirmə təhlükəsi onun optimizminin ən böyük sınağına çevrilir və oxucuya mühüm bir sual ünvanlanır: hər vəziyyətdə minnətdar olmağı bacarmaq həqiqətən mümkündürmü? Bu gərginlik əsəri sırf sentimental hekayədən çıxarıb dərin psixoloji və sosial mənalar daşıyan bir mətnə çevirir. Optimizm fərdi dəyişiklik yaratsa da, daha geniş struktur problemlərə toxunmaması onu həm ilhamverici, həm də müəyyən dərəcədə naiv edən faktorlardan biridir.

Zamanla Pollyanna həm ədəbiyyatda, həm də mədəniyyətdə simvola çevrilib. “Pollyanna” sözü artıq həddindən artıq optimist insanları təsvir etmək üçün işlənir, psixologiyada isə “Pollyanna prinsipi” kimi tanınır. Bu əsər həm pozitiv düşüncənin insan münasibətlərini necə dəyişdirə biləcəyini, həm də bu yanaşmanın hədlərini göstərir. İstər uşaq, istər yetkin oxucu üçün Pollyanna oxuyarkən həm ruhunuzu isidəcək, həm də optimizmin həqiqi dəyəri barədə düşündürəcək nadir əsərlərdən biridir.

Eleanor H. Porter-in Pollyanna əsəri sadə uşaq hekayəsi kimi görünsə də, dərinliyində optimizmin gücü və sərhədləri barədə ciddi bir sosial-psixoloji mesaj daşıyır. Əsərin mərkəzindəki “Glad Game” yalnız pozitiv düşüncə təbliği deyil, həm də insanların hadisələrə baxış bucağını dəyişdirən bir psixoloji yenidənqurma metodudur. Pollyanna-nın hər vəziyyətdə yaxşı tərəf tapmaq bacarığı onun ətrafındakı sərt və bağlı insanları tədricən yumşaldır, empatiya və sosial əlaqə yaradır.

Bununla belə, Porter optimizmin mütləq güc olmadığını da göstərir. Pollyanna-nın ağır qəza nəticəsində sınağa çəkilməsi əsərin dönüş nöqtəsidir və oxucuya sorğu qoyur: həqiqətən hər vəziyyətdə “şükür ediləcək” nəsə tapmaq mümkündürmü? Bu məqam əsərə sadə motivasiya kitabı çərçivəsindən çıxıb, insan təcrübəsinin ziddiyyətlərini araşdıran bir qat əlavə edir.

Romanın strukturu epizodikdir, hər fəsildə Pollyanna yeni bir insanın daxili dünyasını dəyişdirir. Bu, həm didaktik, həm də emosional effekt yaradır. Eyni zamanda əsərdə sosial kontekstin məhdudluğu nəzərə çarpır — optimizm fərdi dəyişiklik yaratsa da, daha geniş struktur problemlərə toxunmur. Bu, onu həm ilhamverici, həm də müəyyən dərəcədə naiv edən faktorlardan biridir.

Pollyanna uzunmüddətli mədəni təsirə malikdir — “Pollyanna” termini artıq gündəlik dildə “həddindən artıq optimist” mənasında işlənir, psixologiyada isə “Pollyanna prinsipi” kimi tanınır. Bu əsər həm pozitiv düşüncənin insan üzərindəki müsbət təsirini göstərir, həm də bu yanaşmanın hədlərini xatırladır, beləliklə həm ruhlandırıcı, həm də tənqidi oxunuşa açıq qalır.