Yazar: Chuck Palahniuk

Janr: Psixoloji roman. Satirik roman. Qara humor.

Chuck Palahniuk’un Boğulma (İngiliscə: Choke) romanı, insan ruhunun dərindən analizini təqdim edən bir əsərdir. Bu əsər, baş qəhrəman Victor Mancini’nin həyatı üzərindən modern cəmiyyətin problemlərinə, insanın kimlik axtarışına və cəmiyyətdəki dəyərlərin çürüməsinə diqqət çəkir. Bu təhlildə romanın mövzularına, personajlarına və yazıçının yaratdığı üsluba dərindən baxacağıq.

1. Victor Mancini və Kimlik Axtarışı:

Victor Mancini romanın baş qəhrəmanıdır və onun həyatı çoxsaylı boşluqlarla doludur. O, kimlik axtarışında olan bir şəxsdir. Romanda Victor’un həyatını forma verən ən mühüm amil, onun kimlik problemi və özünü təyin etmə çabasıdır. Ən sadə dildə desək, Victor cəmiyyətin bir üzvü olmaq istəsə də, bunu edə bilmir. O, qeyri-adi yollarla (restoranlarda boğulma nömrələri edərək) pul qazanır, amma bu, sadəcə maddi məqsəd deyil, eyni zamanda insanlarla əlaqə qurmaq və özünü əhəmiyyətli hiss etmək istəyidir. Victor, kimlik axtarışında olan bir çox insan kimi, bu əlaqələrdən heç bir real nəticə əldə edə bilmir.

2. Cəmiyyətin Boşluqları və Çağdaş İnsan:

Boğulma, yalnız bir fərdin hekayəsi deyil, həm də müasir cəmiyyətin dərin boşluqlarını üzə çıxaran bir əsərdir. Palahniuk bu əsərində, insanların yalnız fiziki deyil, emosional və mənəvi boşluqları ilə mübarizə apardıqlarını göstərir. Victor’un boğulma nömrələri, bir növ cəmiyyətdəki mənəvi boşluğu göstərir. O, heç vaxt özünü tam olaraq “yaşayan” hiss etmir. Onun ətrafındakı insanlar isə tez-tez onu “sağaltmaq” istəyirlər, amma Victor’un içindəki boşluğu heç bir şey doldura bilmir.

Romanın bu hissəsi, cəmiyyətin üzərinə qurulmuş saxta əlaqə və yardım anlayışına diqqət çəkir. İnsanlar bir-birinə kömək etmək iddiasında olsalar da, əslində heç bir real bağlılıq və əhəmiyyətli dəstək yaratmırlar. Onların əksəriyyəti, öz mənfəətləri və hisslərini təmin etmək üçün başqalarına kömək edirlər, amma bu kömək yalnız bir qədər müvəqqəti rahatlıq gətirir.

3. Ailə və Ananın Rolunun Təsiri:

Victor’un həyatında ən böyük təsir mənbəyi, onun anasıdır. Anası ona hər zaman özünün mütləq doğru və sevgi dolu olduğunu izah etməyə çalışmış, amma bu sevgi bir çox zaman zərərli və travmatik olub. Anası ona verilən sevgini heç vaxt tam anlamamış və onun hisslərini istismar etmişdir. Ailə münasibətlərinin bu şəkildə təhrif olunması, Victor’un dünya ilə olan münasibətini müəyyənləşdirir. Anasının xəstəliklərlə mübarizəsi və davamlı olaraq onunla olan çətin əlaqə, Victor’un kimlik problemi ilə bağlı ciddi təlatümlərə səbəb olur. Victor’un ana ilə olan münasibətinin hekayəyə təsiri, əsərin əsas mövzularından biridir.

4. Mizah və Qaranlıq Temalar:

Palahniuk’un Boğulma romanında istifadə etdiyi qaranlıq mizah, əsərin vurğulamaq istədiyi ağır sosial problemləri daha dərinləşdirir. Kitabda tez-tez Victor’un insanlara qarşı kobud və absurd reaksiyalarını görürük. Boğulma nömrələri kimi təxəyyül edilmiş dramatik hadisələr, cəmiyyətin etibarını qazanmaq və insanları özünə cəlb etmək məqsədilə edilir. Bu qeyri-adi üsul, əsərin yazı tərzinin bir hissəsi olaraq, oxucunu həm güldürür, həm də düşündürür.

Palahniuk, oxucularını bu şok edici, qarışıq və bəzən hətta qorxulu mizah ilə heyrətləndirərək, cəmiyyətin içindəki çürümüşlük və insan təbiətinin çətinliklərini kəskin şəkildə vurğulayır.

5. Münasibətlər və Aşk:

Romanın digər bir diqqətəlayiq mövzusu da insan münasibətləri və aşkın təhrif olunmuş formasıdır. Victor’un Paige adlı bir qadınla olan münasibəti, onun şəxsi boşluqlarını və kimlik axtarışını daha da kəskinləşdirir. Paige ilə münasibətləri, təməlində boşluqları və qarşılıqlı anlaşılmazlığı göstərir. Onlar bir-birini anlamır, amma heç bir real bağ qurmaq istəkləri də yoxdur. Aşk, sadəcə bir vasitədir, amma əsərdə bunun heç bir həqiqi və dərin mənası yoxdur. Bu da cəmiyyətin nə qədər səthi olduğunu və insanların çox zaman yalnız öz ehtiyaclarını qarşılamağa çalışdıqlarını göstərir.

6. Romanın Dərinlikləri və Yekun Fikirlər:

Boğulma romanda, yalnız bir fərdin mübarizəsini deyil, həm də cəmiyyətin bütün təbəqələrinin zədələnmiş strukturlarını əks etdirən bir mətn olaraq qarşımıza çıxır. Palahniuk’un yazı tərzi, cəmiyyətin problemli tərəflərini və insanların gizli ehtiyaclarını açıqlamağa çalışır. Victor’un ətrafındakı insanlar, onun hekayəsini və təcrübəsini anlamazlar, çünki bu, onların təcrübələri ilə ziddiyyət təşkil edir. Bu da müasir cəmiyyətin çürümüşlüyünü, insanlar arasındakı əlaqələrin səviyyəsini və insanın özünü tapma çabalarını göstərir.

Roman, dərin felsefi suallar ortaya qoyur: İnsan necə öz kimliyini tapa bilər? Bir insan, özünü tapma və başqaları ilə əlaqə qurma mövzusunda nə qədər şanslıdır? Palahniuk, bu suallara cavab tapmağa çalışan bir xarakteri izləyərkən, oxucularını həm həyəcana, həm də məyusiyyətə gətirir.

Nəticə: Boğulma əsəri, sadəcə fərdi bir hekayə deyil, cəmiyyətin psixologiyasını, onun problemlərini və çürümüş dəyərlərini çox açıq şəkildə göstərən bir təhlildir. Palahniuk’un bu romanı, oxuculara öz dünyalarını və insan əlaqələrini fərqli bir şəkildə dəyərləndirməyə çağırır.