Yazar: Charlotte Perkins Gilman

Janr: psixoloji roman, feminist ədəbiyyat, modernist ədəbiyyat,

1. Əsərin Teması:

Əsərin başlıca mövzusu qadının cəmiyyətin patriarxal quruluşunda qarşılaşdığı təzyiq, azadlıq uğrunda mübarizə və psixoloji xəstəlikdir. Qadın baş qəhrəmanının yaşadığı əzablar, onun psixikasında baş verən dəyişikliklər və sarı divar kağızının simvolizmi, əsərin ana mövzularını təşkil edir.

2. Psixoloji Aspekt:

Əsərin qəhrəmanı, doğum sonrası depresiyadan əziyyət çəkən bir qadındır. Onun həkimi, yəni əri, onu müalicə etmək adı altında tamamilə izolyasiya edir və istirahət etməsini tələb edir. Bu, qadının içindəki mənəvi və psixoloji azadlığı tədricən məhv edir. Bu, Gilman’ın qadınların intellektual və emosional ehtiyaclarına qarşı cəmiyyətin istehkamlı münasibətinin bir göstəricisidir.

Əsər boyunca qadının psixozunun inkişafını izləyirik. Divar kağızının simvolik rolu, qadının ətraf mühitə qarşı hiss etdiyi təzyiqin bir nümayişidir. Divarda gördüyü naxışların “canlanması” isə onun gerçəklikdən qaçmaq və öz daxili dünyasında təhlükəli bir sığınacaq tapmaq istəyi ilə əlaqədardır.

3. Sarı Divar Kağızı – Simvolizm:

Sarı divar kağızı özlüyündə bir neçə simvolu əks etdirir:

• Qapalı Həyat: Divar kağızı, qadının fiziki və psixoloji olaraq təcrid olunmuş vəziyyətini təmsil edir. O, məkanı dar və qapalı bir yerdə keçirir, bununla yanaşı, kağızdakı naxışlar da onun zəkasının, düşüncələrinin düyünlənməsini göstərir.
• Qadının Hərəkətsizliyi: Divar kağızı həmçinin qadının sosial və cinsi azadlığının məhdudlaşdırılmasını simvollaşdırır. O, əri tərəfindən həmişə nəzarət altında saxlanılır, buna görə də həm bədənində, həm də ruhunda sıxılma hissi yaşanır.
• Azadlıq və Həbs: Qadının kağızın naxışlarını izləyərək “qadınları” gördüyü və onları azad etməyə çalışması, onun cəmiyyətin ona qoyduğu sərhədləri aşmaq istəyini təmsil edir. Bu, qadın azadlığını əldə etmək üçün hər hansı bir mübarizənin, hətta bir az psixotik yolla olsa belə, simvoludur.

4. Feminist Baxış:

Esərin feminist təhlili əsərin təməl mesajını açığa çıxarır. Gilman, 19-cu əsrdəki mühafizəkar və patriarxal cəmiyyətdə qadınların yalnız ev və ailə ilə məhdudlaşdırılmasının zərərlərini vurğulayır. Əsərin baş qəhrəmanı, özünü ifadə etmək və insan olaraq inkişaf etmək üçün məhdudiyyətlərlə mübarizə aparır. Bu, həmin dövrdə qadınların qarşılaşdığı təzyiqləri və imkanların məhdudluğunu əks etdirir.

5. Əri və Qadın İlişkisi:

Baş qəhrəmanın əri, həm həkim, həm də valideyn rolunda oynayır. O, ona rəhbərlik edir və ona nəyi necə etməli olduğunu öyrədir. Bu münasibət həm əzazlı, həm də qeyri-təbii bir bərabərsizlik yaradır. Ərinin “səhv edən” müalicə yanaşması, əsərin əsas tənqididir. Qadının ehtiyaclarını nəzərə almadan ona tətbiq olunan bu “qayğı” onun psixoloji vəziyyətini daha da pisləşdirir.

6. Dilin və Strukturun Rolu:

Gilman’ın yazı üslubu, baş qəhrəmanın psixozunun inkişafını əks etdirən birbaşa və təfərrüatlı təsvirlərlə doludur. Yavaş-yavaş qəlbinin dəyişdiyini hiss etməsi və onun daxili dünyasında yaranan təlatümləri göstərən dil, əsərin gərgin atmosferini yaratmağa kömək edir. Gilman, baş qəhrəmanın öz düşüncələrinə qarışması ilə, cəmiyyətin və ətrafının ona nə qədər zərərli olduğunu hiss etdirir.

Nəticə:

“Sarı Duvar Kağıdı”, yalnız bir psixoloji hekayə deyil, həm də qadın azadlığı, psixoloji vəziyyətlər və cəmiyyətin qadınlara qarşı təzyiqlərinin mürəkkəb şəkildə təhlil edildiyi bir əsərdir. Gilman, bu əsərlə feminist ədəbiyyatın təməl daşlarından birini qoymuşdur və bu gün də qadınların bədən və ruh hüquqlarına dair mübahisələrdə aktuallığını qoruyur.