Yazar: Aziz Nesin
Janr: Satirik Roman, İroniya, Tənqidi Realizm,
Kitabın adı (Azərbaycanca): Zübük
(Orijinal türk dilində olduğu kimi saxlanılıb, çünki artıq bu ad satirik simvola çevrilmişdir və dildə yer etmişdir.)
Qısa məzmun:
Aziz Nesinin bu satirik romanında baş qəhrəman İbrahim Zübükzadə – yalanla, riyakarlıqla, ikiüzlülüklə siyasi karyera quran, xalqı aldadan, prinsipsiz bir “siyasətçi” obrazıdır. Əsərdə onun həyatı, davranışları, xalq arasında nüfuz qazanması və bu nüfuzun necə qurama və saxta olduğu satirik dillə ifşa edilir.
Dərin analiz:
1. Mövzu və ideya: Əsərin əsas mövzusu riyakarlıq, yalanla yüksələn siyasət, savadsız kütlənin asanlıqla aldanmasıdır. Aziz Nesin bu əsərlə cəmiyyətdəki saxtakarlığı, dəyərlərin deformasiyasını, xalqın siyasət qarşısındakı passivliyini və düşünmədən itaətini kəskin şəkildə tənqid edir.
2. Baş qəhrəman – Zübük (Zübükzadə): Zübük öz şəxsi maraqları naminə hər yolu mübah sayan, dinə, millətə, vətənə aid dəyərləri belə riyakarlıqla istifadə edən, əslində heç bir mənəvi prinsipə sahib olmayan bir obrazdır. O, ətrafındakıların zəifliyindən və savadsızlığından istifadə edərək irəliləyir. Aziz Nesin bu obrazla təkcə bir fərdi deyil, bütöv bir sistemin tənqidini verir.
3. Satira və yumor dili: Aziz Nesinin dili iti və iynəli yumorla doludur. O, Zübükün hadisələr qarşısında davranışlarını qrotesk şəkildə təsvir edərək oxucunu güldürür, amma bu gülüşün arxasında acı bir tənqid yatır. Bu, “ağlaya-ağlaya gülmək” dediyimiz vəziyyətdir.
4. Cəmiyyətin tənqidi: Əsərdə xalq da tənqid olunur – çünki xalq Zübük kimi insanları tanımır, yaxud tanısa da, susur. Onun yalanlarına inanmaq, onu müdafiə etmək, məhz bu cür obrazların yaşamasına şərait yaradır. Bu, ictimai şüurun zəifliyinə işarədir.
5. Dini istismar: Zübük tez-tez dini ifadələrdən, ibadətlərdən, “dindar görünməkdən” istifadə edir, lakin iç dünyasında heç bir inancı yoxdur. Burada müəllif dinin necə bir vasitəyə çevrildiyini göstərir.
Simvolik məqamlar:
- Zübük – təkcə bir adam deyil, sistemin məhsuludur.
- Kütlə – doğru ilə yalanı ayırd edə bilməyən, düşüncəsiz bir topluluq.
- Din və siyasət – mənafeyə xidmət edən saxta vasitələr kimi təqdim olunur.
Nəticə:
Zübük – Azərbaycan oxucusu üçün də olduqca aktual olan bir əsərdir. Həm keçmişdə, həm bu gün müxtəlif sahələrdə bu cür “zübüklər” hələ də mövcuddur. Aziz Nesin bu əsəri ilə bizi güldürərkən silkələyir və düşündürür: “Bəs biz niyə bu qədər asan aldanırıq?”
Əsəri yalnız bir satira kimi deyil, həm də bir sosial güzgü kimi oxumaq lazımdır. Hər kəs öz həyatında bir “Zübük” görüb.
Comment yazın