Yazar: Aleksandr Belyayev

Janr: Elmi-fantastika. Macəra romanı. Psixoloji roman.

Aleksandr Belyayevin “Ariel” əsəri həm elmi-fantastika janrının klassik nümunələrindən biri, həm də fəlsəfi-sosial məzmunlu bir romandır. Əsər ilk dəfə 1941-ci ildə dərc olunub və Belyayevin yaradıcılığında mərkəzi mövqedə dayanır.

---

Dərin Analiz

Mövzu və ideya

“Ariel” insanın təbiətə və cəmiyyətə qarşı mübarizəsini, həmçinin azadlıq anlayışını mərkəzə qoyur. Əsərdə xüsusi elmi eksperiment nəticəsində uçmaq qabiliyyətinə sahib olan gənc Ariel obrazı təqdim olunur. Bu qabiliyyət simvolik olaraq insanın azad ruhunu, məhdudiyyətləri aşmaq istəyini və elm sayəsində möcüzələrin mümkünlüyünü ifadə edir.

Obrazlar

• Ariel – qeyri-adi qabiliyyətə malik, lakin həm cəmiyyətin təqibləri, həm də şəxsi mənəvi axtarışlarla üz-üzə qalan gənc. Onun uçmaq gücü həm fiziki, həm də mənəvi yüksəlişi simvolizə edir.
• Elm adamları – Belyayev burada insanın texnologiya və elmi iradə ilə nə qədər güclü ola biləcəyini, amma həm də etik məsuliyyət daşıdığını göstərir.
• Cəmiyyət və düşmənlər – Arielin azadlığını məhdudlaşdırmaq istəyən qüvvələr, insanın fərqli olana qarşı qorxusu və düşmənçiliyinin simvoludur.

Əsas mövzular

• Azadlıq və məhdudiyyətlər – Ariel uçmaqla fiziki məhdudiyyətləri aşır, amma sosial məhdudiyyətlərlə mübarizə aparır.
• Elm və əxlaq – Elm insanı ucalda bilər, amma düzgün istiqamətdə istifadə edilməzsə faciələr yarada bilər.
• İnsanın fərqliliyi – Arielin taleyi göstərir ki, cəmiyyət çox vaxt “başqa cür” olanı qəbul etmir.
• Ümid və iradə – əsərdə optimizm var: insan istəsə, yüksələ və yeni üfüqlərə çata bilər.

Üslub və janr

Belyayevin dili həm romantik, həm də elmi izahlarla zəngindir. O, Jules Verne və H.G. Wells təsirini daşısa da, özünəməxsus lirizm və rus ədəbiyyatına xas psixoloji dərinlik əlavə edir. Əsər həm fantastika, həm də psixoloji-fəlsəfi roman kimi dəyərləndirilə bilər.

Simvolizm

• Uçuş – azadlığın, idealların və insan ruhunun yüksəlişinin simvoludur.
• Yer üzündəki məhdudiyyətlər – ictimai ədalətsizlik, qısqanclıq, qorxu və cahilliyi təmsil edir.

Əsərin təsiri

“Ariel” postsovet məkanında elmi-fantastik janrın formalaşmasına təsir göstərib. Əsər həm də oxuculara elm və texnologiyanın potensial imkanlarını, eyni zamanda bu gücün etik nəticələrini düşündürür.