Yazar: Yılmaz Güney
Janr: məhkəmə dramı. avtobioqrafik. sosial realizm.
🔍 Ümumi baxış:
Yılmaz Güneyin “Günahlandırılan” əsəri onun sadəcə yazıçı və rejissor deyil, həm də ideoloji savaşçısı olduğunu sübut edən güclü ədəbi sənəddir. Əsər, Güneyin məhkəmə qarşısında ifadə verdiyi real hadisələrə əsaslanır və bir sənətkarın ədalətsizlik qarşısında duruşunu dramatik şəkildə təqdim edir. Yazıçının həm özünü müdafiə etməsi, həm də cəmiyyətin, rejimin və hüquq sisteminin maskasını cırması bu əsərin əsas gücüdür.
⚖️ Əsas ideya və mövzu:
Əsər hüquq və ədalət sisteminin siyasi məqsədlərlə manipulyasiyası mövzusunu mərkəzə alır. Yılmaz Güney burada sadəcə “məhkum” deyil, həm də bir vicdan, bir etiraz səsi rolundadır. O, məhkəmə salonunu təqsirləndirildiyi yer yox, həqiqətləri söyləmək üçün tribunaya çevirir.
Əsas sual budur: Sistem üçün təqsir nədir? Doğrunu söyləməkmi, yoxsa susmaqmı?
🧠 Psixoloji qatlar:
Əsərdə insanın daxili gücü və qorxularına qarşı dirənmə motivləri ön plandadır. Yazar məhkəmə zalında hər an cəzalandırıla biləcəyini bildiyi halda danışmağa davam edir. Bu cəsarət və qürur, oxucuda həm təəccüb, həm də dərin hörmət yaradır.
Güneyin dili sərtdir, birbaşa və emosionaldır. O, susmur – çünki susmaq həm öz vicdanına, həm də bütün susdurulmuş insanlara xəyanət olar.
🔨 Sosial və siyasi kontekst:
Əsər 1970-ci illərin Türkiyəsində dövlətin sənətə, fərqli düşüncəyə, solçu baxışlara qarşı sərt reaksiyasının ədəbiyyatda əksidir. Yılmaz Güney dəfələrlə həbs olunmuş, senzura və təzyiqlərlə qarşılaşmışdı. Bu əsər, həmin təzyiqlərin içində doğulan və sistemə qarşı yazılmış bir məhkəmə çıxışıdır.
Əsərdəki hər bir cümlə, əslində Yılmaz Güneyin məhkəmədə səsləndirdiyi fikirlərə bənzər – bir xalqın susdurulmuş səslərinin təcəssümüdür.
🎭 Ədəbi üslub və forma:
Əsər məhkəmə dialoqları, daxili monoloqlar və təsviri parçalarla qurulub. Güneyin yazı dili kinoya bənzər şəkildə qurulub – oxucu sanki məhkəmə zalında, yazıçının qarşısında oturur. Həm vizual, həm də emosional təsir güclüdür. Güneyin dili xalq dilinə yaxındır – aydın, sərt və hiss doludur.
🧩 Simvolika və metaforalar:
- Məhkəmə zalı – sadəcə hüquqi məkan deyil, həm də dövlətin gücünün təmsil olunduğu yerdir.
- Güneyin səsi – repressiyaya qarşı dirənişin simvoludur.
- Sanık (Təqsirləndirilən) – yazıçının özü ilə yanaşı, rejimin təqsirli çıxarmağa çalışdığı bütün müxalif düşüncə sahiblərini təmsil edir.
💡 Fəlsəfi və mənəvi aspektlər:
Əsər azadlıq, haqsızlıq qarşısında susmamaq, vicdanın gücü və qorxuya qarşı çıxma kimi mövzuları gündəmə gətirir. Yılmaz Güneyin obrazı yalnız siyasi deyil, həm də mənəvi bir simvoldur: susmaqla yaşamaqdansa, danışaraq ölməyi seçən insan.
🧷 Əsərin dəyəri və təsiri:
“Günahlandırılan”, təkcə bir dövrün və ya bir ölkənin problemi deyil – o, ümumbəşəri bir problemin ədəbi sənədidir. Bu əsər:
- Vicdanlı sənətkarın susmadığı zaman nələr ola biləcəyini göstərir;
- Ədəbiyyatın necə silaha çevrilə biləcəyini sübut edir;
- Hüquq sisteminin necə siyasi vasitəyə çevrilə biləcəyini açıq şəkildə nümayiş etdirir.
Bu əsər, sadəcə oxunmalı deyil — hiss edilməli, düşünülməli və xatırlanmalıdır.
Comment yazın