Yazar: Voltaire
Janr: filosofiya, fəlsəfi ədəbiyyat, Maarifçilik.
1. Əsərin Konteksti və Maarifçilik Hərəkatı:
Voltaire XVIII əsrin maarifçilik dövrünün önəmli nümayəndələrindən biridir. O, tənqidi düşüncəni, elm və rasionalizmi önə çəkərək, dövrün ənənəvi, dogmatik və dini qaranlıqlarına meydan oxuyur. Cahil Filozof əsərində Voltaire, sadəcə fərdi səviyyədə deyil, həm də cəmiyyət səviyyəsində “cahillik” anlayışını tənqid edir. O, cəhalətin fərdlərin düşüncə və əxlaq inkişafını necə əngəllədiyini, eyni zamanda cəmiyyətin proqressinə necə zərbə vurduğunu göstərir.
2. “Cahil Filozof” Obrazı və Onun Simvolizmi:
“Cahil filosof” obrazı əsərin mərkəzində dayanır. Bu obraz yalnız məlumat azlığı və təhsilin olmaması kimi səthi anlamda cəhaləti ifadə etmir. O, daha çox insanın öz bilik və düşüncəsini sorğulamaması, əqidələrinə köklənməsi və yeni fikirlərə qapalı qalmasıdır. Voltaire burada “filosof” kimi görünən, amma əslində məntiqsiz, təfəkkürsüz, dogmatik və qərəzli olan şəxsi təsvir edir. Bu, dövrün məzhəbçilik, intellektual tənbəllik və sosial inqilablara qarşı qorxu atmosferinin simvoludur.
3. Əsərdə İroniya və Satiranın Rolu:
Voltaire əsərində ironiya və satiradan ustalıqla istifadə edir. O, bu vasitələrlə cəhaləti, xüsusilə dini və siyasi mühitdəki saxta müdrikliyi və riyakarlığı ifşa edir. Bu, oxucuda tənqidi düşüncə yaratmaq və mövcud sistemə qarşı şübhə oyatmaq üçün güclü bir vasitədir. İroniya, Voltaire’nin tənqidini yumşaq və eyni zamanda kəskin edir, oxucunu həm güldürür, həm də düşündürür.
4. Təhsil və Maarifçilik:
Voltaire üçün təhsil yalnız informasiya toplamaq deyil, düşünmək, sorğulamaq və dəyişmək bacarığıdır. Əsərdə “cahil” olan, təhsil almayan yox, təhsilə qarşı qapalı olan, öz ideyalarını təkzib etməyə qadir olmayan insan tənqid olunur. Maarifçilik fəlsəfəsi Voltaire-nin əsərində özünü açıq şəkildə göstərir — insan ağlı, elmi biliyə inam və irəliyə doğru addımlar vurmaq.
5. Dini Dogmatizm və Avtoritarizmə Tənqid:
Voltaire əsərdə xüsusilə dini dogmatizmə qarşı çıxır. O, kilsənin və dini institutların insanları necə qaranlıqda saxladığını, onlara necə düşünmək yerinə inanmağı öyrətdiyini göstərir. “Cahil filosof” dini mövqedən istifadə edərək zülm edir, insanların ağlını boğur və onları iradəsiz edir. Bu da insan azadlığı və təfəkkürün inkişafı üçün böyük təhlükədir.
6. Sosial və Fəlsəfi Mesaj:
“Cahil Filozof” əsəri, insanın özünü inkişaf etdirməsi və cəmiyyətdə inkişafın təməli olaraq düşüncə azadlığını və maarifi qəbul etməsini önə çəkir. Voltaire, cəmiyyətin proqressi üçün fərdi azadlıq, elmi inkişaf və təhsilin vacibliyini vurğulayır. Əsər, cəhalətin yalnız fərdlərə deyil, bütövlükdə cəmiyyətə və siyasi sistemə necə zərər verdiyini göstərir.
Nəticə
Voltaire’nin Cahil Filozof əsəri, maarifçilik fəlsəfəsinin güclü tənqidi və çağırışı kimi çıxış edir. Bu əsər təkcə XVIII əsrdə deyil, müasir dövrdə də insanları düşünməyə, biliklərə açıq olmağa, dogmatizm və qərəzdən uzaq durmağa səsləyir. Cəmiyyətin inkişafı üçün “cahil filosof” obrazının əksinə, müdrik, açıq fikirli və rasional fərdlərin yetişdirilməsi vacibdir.
Comment yazın