Yazar: Platon

Janr: Fəlsəfi, tarixi, bioqrafik,

Platonun “Sokratın Müdafiəsi” Əsəri və Onun Fəlsəfi Əhəmiyyəti

Platonun Sokratın Müdafiəsi (Apologiya) əsəri, Qədim Yunan fəlsəfəsinin ən mühüm mətnlərindən biri hesab olunur. Bu əsər, Sokratın Afinada məhkəmə qarşısında söylədiyi müdafiə nitqini təsvir edir. Əsər təkcə tarixi bir hadisəni əks etdirmir, həm də fəlsəfi düşüncənin əsas prinsiplərini əks etdirən dərin bir mətn kimi qəbul edilir.

Sokratın Məhkəməsi və İttihamlar

Sokrat eramızdan əvvəl 399-cu ildə, Afina şəhərində məhkəmə qarşısına çıxarılmışdır. Ona qarşı iki əsas ittiham irəli sürülmüşdür:

• Gəncləri azdırmaq
• Tanrılara inanmamaq və yeni tanrılar icad etmək

Sokrat, bu ittihamların əsassız olduğunu bildirir və özünü müdafiə etmək üçün fəlsəfi dialektika metodundan istifadə edir. O, insanların cahilliyini ifşa etməyə çalışdığı üçün düşmən qazanmış və bu səbəbdən haqsız yerə mühakimə olunduğunu iddia edir.

Sokratın Müdafiə Nitqi

Sokrat, müdafiə nitqində öz müdrikliyinin cahilliyini dərk etməklə əlaqəli olduğunu vurğulayır. O, Delfi kahininin onun “ən müdrik insan” olduğu barədə söylədiyi fikri xatırladır və bunun səbəbini insanların öz bilgisizliyini dərk etməməsi ilə əlaqələndirir. Sokrat, həqiqəti axtarmaq və insanları düşünməyə vadar etmək kimi ali bir məqsəd güddüyünü bildirir.

O, ölüm cəzasından qorxmadığını və ölümdən daha vacib şeylərin – ədalət və vicdanın qorunmasının – olduğunu vurğulayır. O, məhkəmənin nəticəsinin onun üçün deyil, Afinanın özü üçün faciə olacağını bildirir, çünki həqiqəti axtaran biri kimi şəhərə fayda verdiyini düşünür.

Məhkəmənin Qərarı və Sokratın Reaksiyası

Sokrat məhkəmə tərəfindən ölümə məhkum edilir. O, bu qərara təmkinlə yanaşır və bildirir ki, ölüm ya bir növ yuxuya bənzəyən rahatlıq, ya da başqa bir aləmdə müdrik insanlarla söhbət etmək imkanı ola bilər. O, həqiqət uğrunda mübarizə aparmaqdan çəkinmədiyini və bu yolda ölümə getməyə hazır olduğunu bildirir.

Əsərin Fəlsəfi və Tarixi Əhəmiyyəti

Sokratın Müdafiəsi, Platonun müəllimi Sokratın fəlsəfi baxışlarını və onun mühakimə edildiyi şəraitin təsvirini verən mühüm bir əsərdir. Bu mətn, etik prinsiplərin, azad düşüncənin və vicdanın gücünü vurğulayır.

Əsər, fəlsəfi dialoqların ən erkən nümunələrindən biri kimi, sonrakı fəlsəfə tarixində böyük təsirə malik olmuşdur. O, həm də demokratik cəmiyyətlərdə azad düşüncənin qorunmasının vacibliyini göstərir. Sokratın düşüncə tərzi və dialektik yanaşması, fəlsəfə tarixində tənqidi düşüncə və məntiqi təhlilin inkişafına böyük töhfə vermişdir.

Nəticə olaraq, Sokratın Müdafiəsi yalnız bir filosofun məhkəmə nitqi deyil, həm də insan düşüncəsinin və vicdan azadlığının təntənəsi hesab edilə bilər. Bu əsər, həqiqəti axtaranların qarşılaşdığı çətinliklərə işıq salmaqla yanaşı, insan düşüncəsinin əbədi suallarına da cavab axtarır.