Yazar: Oscar Wilde
Janr: Viktoriya Ədəbiyyatı, Absurdizm, Qısa Hekayə,
Oscar Wilde’in Lord Arthur Savile’nin Günahı əsəri, yalnız bir cinayət hekayəsi deyil, həm də cəmiyyətin və insan təbiətinin zəifliklərini, inanclarını və absürd hallarda necə davranışlar ortaya qoyduğunu araşdıran bir dərin sosial tənqiddir.
Cinayətin Fatalist Qavranışı
Lord Arthur, bir falçıdan aldığı xəbər ilə həyatını dəyişdirir. Falçının ona dediyi “cinayət işləyeceksiniz” sözləri, onu öz taleyini dəyişdirməyə vadar edir. Burada, Wilde insanın heç bir əxlaqi və psixoloji cəhətdən təsir edən bir bəyanatın sadəcə bir proqnoz olaraq qəbul edilməsinin necə absurd olduğunu göstərir. Lord Arthur bu məlumatı gələcəyini dəyişdirmək və “kehanəti” yerinə yetirmək üçün istifadə edir, halbuki onun əsl məqsədi həyatında heç bir cinayət törətməmək olmalıdır.
Fatalizm və İradə Arasındakı Mütləq Qarşıdurma
Lord Arthur’un falçının verdiyi “taleyinə” inanması, ona qarşı böyük bir fatalist yanaşmanın simvoludur. O, insanın öz iradəsini və əxlaqi seçimlərini bir kənara qoyur, yalnız gələcəyin müəyyən olunmuş bir nəticə olduğuna inanaraq öz həyatını bu “kehanətə” uyğunlaşdırır. Wilde burada, insanın öz iradəsinə tamamilə təsir edən bir proqnoza qarşı reaksiya göstərməsinin necə daxili bir əzab yaradığını göstərir. Lord Arthur’un cinayət etmək istəyi, məhz bu fatalist düşüncənin bir nəticəsidir.
Absürdlük və İroniya:
Lord Arthur’un tanıdığı insanları “ölümə ən yaxın” olaraq seçib onları öldürməyə çalışması, Wilde’in ironiya və absürd təbii dünyasına işarə edir. Cəmiyyətin, fərdlərin gözləntiləri və mövcud “məntiqi” qərarlarını reallaşdırmaqda göstərilən absurd yanaşmalar, Wilde’in öz ironiya ilə təhlil etdiyi həyatın gülünc tərəfləridir. Əslində, Lord Arthur seçdiyi şəxslərin təbii yolla ölümü, həyatın özünün nə qədər bəzən qəribə və izlənməsi çətin bir təbii axış olduğunu göstərir. Wilde, həyatın müəyyən bir “plan” əsasında təşkil olunmadığını, insanlar arasında olan qarşılıqlı təsirlərin, çox zaman həyatın öz iradəsiz və qərəzsiz təsirlərinin ortaya çıxdığını təkrarlayır.
Cəmiyyətin Standartlarına Qarşı Cəsarət
Wilde’in əsərində cəmiyyətin təzyiqi və sosial gözləntilər də öz əksini tapır. Lord Arthur, falçının verdiyi xəbərdən sonra sevgi həyatını və şəxsi seçimlərini geridə qoyur, sosial statusunu qorumaq və cəmiyyətin ona qoyduğu bu mənəvi çərçivə daxilində öz “taleyinə” uyğun hərəkət etməyə çalışır. Burada, Wilde cəmiyyətin təzyiqini və təyinatını, insanın fərdi seçimlərindən daha üstün tutan bir yanaşma kimi təqdim edir.
Sonuç və Həyatın Absürd Axışı:
Lord Arthur’un həyatında baş verənlər, onun cinayət etmək istəyinin nəticə verməməsi ilə sona çatır. Bu, Wilde’in təbiətdə heç bir şeyin mütləq və sabit olmadığını vurğulayan bir düşüncəsini ortaya qoyur. Lord Arthur’un ardıcıl olaraq etdikcə “cinayət” etmək istəməsi, ancaq nəticədə heç bir cinayət törətməməsi, həyatın qeyri-müəyyən və istənilən istiqamətdə təkrarlanabilir olduğunu göstərir.
Wilde’in bu əsərindəki ən güclü təhlil, insanın öz həyatını, sosial və mənəvi təzyiqləri, inancları və nəticədə təbii qanunları qəbul etməsinin absürd nəticələri üzərində qurulmuşdur. Hekayə, həm də insanlar arasında dərin bir təhlil və zəngin bir əxlaq bəyanıdır. Lord Arthur’un heç bir cinayət törətmədən öz taleyini başa çatdırması, Wilde’in cəmiyyətin gözləntiləri və insanın öz seçimlərini necə məhdudlaşdırdığını göstərir.
Comment yazın