Yazar: N.Qoqol

Janr: Realizm. Psixoloji dram. Fəlsəfi hekayə

Nikolay Qoqolun “Palto” (rusca “Шинель”) hekayəsi, rus ədəbiyyatının ən mühüm nümunələrindən biridir və bu əsər, cəmiyyətdəki sosial ədalətsizlikləri, insanın ruh halını və sosial təbəqələrin münasibətlərini dərinləşdirərək təhlil edir. Bu hekayə yalnız Rusiyada deyil, bütün dünyada böyük təsir buraxmış və bir çox mədəniyyətə öz əksini tapmışdır. “Palto”, həmçinin yazıçının öz yazı üslubunu və dövrünün təhlilini əks etdirən çoxsaylı məqamlara malikdir.

Əsərin mövzusu

“Palto” əsəri, baş qəhrəman olan Akakiy Akakieviç adlı, adi bir işçi və ya məmurun həyatından bəhs edir. Akakiy Akakieviç, kiçik bir dövlət idarəsində sadə bir işlə məşğul olan bir insandır və sosial mühitdən tamamilə təcrid olunmuşdur. O, həyatını heç bir böyük məqsədlə deyil, sadəcə gündəlik ehtiyaclarını ödəmək üçün keçirir. Onun yeganə arzusu yeni bir palto almaqdır. Bu, onun həyatındakı yeganə “yüksəliş” kimi görünür, amma paltonun əldə edilməsi də ona heç bir gerçək xoşbəxtlik gətirmir.

Qoqol, əsərində Akakiy Akakieviçin əzabını, cəmiyyətin ona qarşı münasibətini və onun taleyinin dəhşətli nəticəsini təsvir edir. Akakiy, paltosunu itirdikdən sonra həyatına dair ümidləri tamamilə itirir. Onun sosial mövqeyi və psixoloji vəziyyəti cəmiyyətin soyuqluğu və kobudluğu ilə üz-üzə gəlir.

Sosial təhlil

“Palto” əsərində cəmiyyətin sosial təbəqələrinə qarşı tənqidi yanaşma açıq şəkildə hiss olunur. Akakiyin paltosunu itirməsi və heç kim tərəfindən ciddiyə alınmaması, cəmiyyətin yalnız maddi dəyərlərə önəm verdiyini və insanların bir-birinə qarşı necə soyuq və indiferent yanaşdıqlarını göstərir. Bu, 19-cu əsrin Rusiyasındakı sosial və iqtisadi bərabərsizlikləri və insan həyatının boşluq və əzab içində keçdiyini göstərən bir motivdir.

Qoqol, həm də məmurların, yüksək siniflərin, işçilərə və digər təbəqələrə qarşı haqsız münasibətlərini tənqid edir. Akakiyin cəmiyyətə inteqrasiya ola bilməməsi, heç bir dəyişiklik etmək və ya inkişaf etmək şansının olmaması, onun taleyinin qəfildən dəyişməsi ilə nəticələnir.

Akakiy Akakieviçin simvolizmi

Akakiy Akakieviçin obrazı, əslində, yalnız bir adamın deyil, cəmiyyətin çox böyük bir hissəsinin təmsilçisidir. O, həm də cəmiyyətin kənarında, zəif və təcrid olunmuş insanların simvoludur. Akakiyin paltosunun uğuru və itkisi, insanın maddi və mənəvi ehtiyacları arasındakı qarşıdurmanı və bu qarşıdurmanın gətirdiyi acını simvollaşdırır.

Hekayənin sonunda Akakiyin öldükdən sonra ruhunun cəmiyyətə qarşı intiqam alması, bəlkə də ən çox yadda qalan və təhlil edilən elementlərdən biridir. Bu, insanın yalnız fiziki olaraq ölmədiyini, həm də cəmiyyətin onu necə başa düşməsi və qəbul etməsi ilə necə “yaşaması” mövzusunu güclü şəkildə vurğulayır.

Nəticə

Nikolay Qoqolun “Palto” əsəri yalnız bir insanın həyatının hekayəsi deyil, eyni zamanda dövrün sosial və mədəni mənzərəsini təhlil edən bir əsərdir. Bu hekayə, ədəbiyyatın gücünü və insan psixologiyasının dərinliklərini göstərir. “Palto”, həm də ədəbiyyatın zamanla necə öz aktuallığını qoruduğunu və bir çox mədəniyyətlərdə öz əksini tapdığını nümayiş etdirir. Akakiy Akakieviçin talehinin simvolikası, hələ də günümüzdə oxuculara cəmiyyətin mənəvi və sosial vəziyyətini düşünmək üçün güclü bir təkan verir.