Yazar: Mustafa Kamal Atatürk
Janr: liderlik ədəbiyyatı, vətənpərvərlik, xatirəkitabı,
🔰 Giriş
“Nitq”, 1927-ci ilin oktyabrında Atatürkün Cumhuriyyət Xalq Partiyasının II Qurultayında 6 gün ərzində etdiyi və 36.5 saat davam edən çıxışının yazılı mətnidir. Bu əsər həm siyasi manifest, həm tarixi hesabat, həm də gələcək nəsillərə müraciət olaraq yazılmışdır.
🧭 Tarixi Kontekst və Əsərin Əhəmiyyəti
Atatürk bu əsəri yazdığı dövrdə artıq yeni dövlətin – Türkiyə Cümhuriyyətinin quruluşu tamamlanmış, köhnə Osmanlı idarə sistemi rəsmən aradan qaldırılmışdı. “Nitq” bu keçid dövrünün əsas rəsmi tərcüməsi, həm də Atatürkün özünün “tarixi izah etmə haqqı”nın formasıdır.
📜 Əsərin Strukturu
- Giriş (1919 – Samsuna çıxış və ölkənin vəziyyəti)
- Əsas hissə
- Milli Mübarizənin təşkili
- TBMM-nin yaradılması
- Xarici və daxili düşmənlərə qarşı mübarizə
- Qurtuluş Savaşı və zəfər
- Sonuç və baxış
- Respublikanın elan edilməsi
- İslahatlar və gələcək nəsillərə vəsiyyət
🧠 Əsas Mövzular və Mesajlar
1. Milli İradənin Üstünlüyü
Atatürk mütəmadi şəkildə vurğulayır ki, xalqın öz iradəsi ilə hərəkət etməsi, milli birliyə söykənməsi azadlığın və müstəqilliyin əsas şərtidir.
“Hakimiyyət, heç bir şərtsiz, bilavasitə millətindir.”
2. Antimperialist Ruh və Azadlıq
Qərb güclərinin (İngiltərə, Fransa, Yunanıstan və s.) Anadolu torpaqlarını işğal etməsi qarşısında, Türk xalqının birləşərək göstərdiyi müqavimət azadlıq fəlsəfəsi üzərində qurulmuşdu.
3. Daxili Xəyanət və Tənqid
“Atatürk” yalnız xarici qüvvələri deyil, eyni zamanda daxildəki xəyanətləri də ifşa edir – Damat Ferid Paşa, Sultan Vahdeddin və digər Osmanlı idarəçilərini sərt şəkildə tənqid edir.
4. Liderlik və Təşkilatçılıq Bacarığı
Əsər boyunca Atatürkün özünün planlaşdırma, idarəetmə, strateji qərarvermə qabiliyyətləri özünü göstərir. O, həm ideya lideri, həm də sahə komandiri kimi çıxış edir.
5. Respublikanın Qorunması
Əsərin sonunda Atatürk açıq şəkildə bildirir ki, Cumhuriyyətə qarşı olan qüvvələr daim olacaq və yeni nəsil bu dəyərləri qorumağa borcludur.
“Ey Türk gəncliyi! Birinci vəzifən Türk istiqlalını, Türk Cumhuriyyətini əbədiyyən müdafiə və mühafizə etməkdir.”
🧪 İdeoloji və Fəlsəfi Təhqiqat
✳️ Laiklik
Atatürk “laiklik” prinsipini əsas islahatlar çərçivəsində təqdim edir. Dinin siyasətdən ayrılması ideyası onun modernləşmə planlarının təməlində durur.
✳️ Millətçilik
Türk kimliyi və millət anlayışı bu əsərdə birləşdirici güc kimi təqdim olunur. Etnik, dini və siyasi parçalanmaların qarşısında vahid “millət” anlayışı qoyulur.
✳️ Modernləşmə
Qərb modellərinə əsaslanan hüquq, təhsil, iqtisadi islahatlar “Nitq”da sadəcə hadisə kimi deyil, həm də ideoloji zərurət kimi izah edilir.
🧬 Ədəbi Üslub və Nitq Sənəti
Atatürkün üslubu:
- Qəti və səlis
- Təsiredici və vətənpərvər
- Tarixi detallı, lakin xalq dili ilə yazılmış
- Ritorik suallarla zəngin
- Motivasiyaedici və xəbərdaredici
⚖️ Tənqid və Müzakirələr
👍 Güclü tərəflər
- Tarixi şəxsiyyətin öz dilindən yazılmış sənəd
- Liderlik və qərarvermə bacarıqlarının canlı şahidi
- Gələcək nəsillərə motivasiyaverici təlimat
👎 Zəif və tənqid olunan tərəflər
- Obyektivlik problemi (hər şey Atatürkün baxışı ilə verilir)
- Bəzi liderlərə qarşı subyektiv tənqidlər
- Alternativ fikirlərə yer ayrılmır
🏷️ Nəticə və Miras
“Nitq” əsəri sadəcə tarixi xatirə deyil – o, milli kimliyin ideoloji konstitusiyasıdır. Bu əsəri oxuyan hər bir insan, Atatürkün yalnız bir dövrü deyil, bütün bir milləti necə dəyişdirdiyini anlayır.
“Bu millət, istiklalsiz yaşamamışdır, yaşamaz və yaşamayacaqdır.” – Mustafa Kamal Atatürk
Comment yazın