Yazar: Lev Tolstoy

Janr: macəra, realizm, psixoloji,

Lev Nikolayeviç Tolstoyun 19-cu əsrdə yazdığı əsərlər yalnız rus ədəbiyyatının deyil, dünya ədəbiyyatının da şah əsərləri sayılır. Onun “Əsirlərin Qaçış Sərgüzəşti” (The Prisoners’ Escape Adventure) hekayəsi də bu nümunələrdən biridir. Tolstoy bu hekayəni Qafqazda hərbi xidmət etdiyi dövrdəki müşahidələrinə əsaslanaraq yazmış və burada müharibə, insan münasibətləri və azadlıq arzusu kimi mövzulara toxunmuşdur.

Hekayənin ümumi süjet xətti

Hekayənin əsas qəhrəmanları – zabitlər Zhilin və Kostilin – Rusiya ordusunun Qafqazda apardığı hərbi əməliyyatlar zamanı yerli dağlılar tərəfindən əsir alınırlar. Onlar bir kənddə, yad bir mühitdə saxlanılırlar. Bu əsirlik yalnız fiziki deyil, həm də mənəvi bir əsirlikdir. Onların gündəlik həyatı alçaldıcı işlər, təhlükə və ümidlərlə doludur.

Zhilin çevik, tədbirli və səbirli bir obraz kimi təsvir olunur. O, öz əlləri ilə oyuncaqlar düzəldib yerli uşaqlara verir, bu isə kəndlilərin ona qarşı münasibətini yumşaldır. Kostilin isə fiziki olaraq daha zəifdir, tez ruhdan düşür və azadlıq üçün təşəbbüs göstərməkdə çətinlik çəkir.

Zhilin bir neçə dəfə qaçmağa cəhd edir. Onun azadlığa qovuşmaq arzusu və bunun üçün göstərdiyi əzm hekayənin əsas xəttini təşkil edir. Nəhayət, bir gecə o, qaranlıqda kənddən çıxmağa müvəffəq olur. Dağların sərtliyinə, ətraf mühitin təhlükələrinə baxmayaraq, o, azadlığına qovuşur.

Tolstoyun fəlsəfi və ideoloji mesajları

Bu hekayə, sadəcə bir sərgüzəşt hekayəsi deyil, dərin mənəvi və fəlsəfi qatlara malikdir. Tolstoy burada əsirlik və azadlıq anlayışlarını yalnız fiziki məkan kontekstində deyil, eyni zamanda insan ruhu və iradəsi baxımından təqdim edir. Zhilinin azadlıq uğrunda göstərdiyi iradə, insanın iç dünyasının və vicdanının sarsılmazlığını təcəssüm etdirir.

Eyni zamanda, hekayədəki dağlılar obrazları Tolstoyun realist üslubunu və obyektiv yanaşma tərzini nümayiş etdirir. O, yerli xalqı təkcə düşmən və qəddar kimi deyil, eyni zamanda adi insanlar – ailəsi, uşaqları, adətləri olan toplum kimi göstərir. Bu, Tolstoyun müharibəyə və müstəmləkəçiliyə tənqidi münasibətini əks etdirir.

Hekayənin dili və üslubu

Tolstoyun hekayədəki dili sadə, lakin emosional və təsirlidir. Təbiət təsvirləri, dağların sərtliyi və kəndin atmosferi oxucunu hadisələrin içində hiss etdirir. Hekayənin tempindəki dəyişikliklər – gərginlik anları, sakit gözlənti dövrləri – oxucuya qəhrəmanların psixoloji vəziyyətini çatdırır.

Zhilinin içində yaşadığı daxili dialoqlar, onun plan qurarkən keçirdiyi hisslər və qərar verməkdəki tərəddüdləri Tolstoyun ustalıqla qurduğu psixoloji portreti nümayiş etdirir.

Nəticə

“Əsirlərin Qaçış Sərgüzəşti” sadəcə bir hekayə deyil – bu, insan ruhunun sınmayan azadlıq istəyinin, mərdliyin və iradənin simvoludur. Zhilin obrazı vasitəsilə Tolstoy bizə göstərir ki, əsirlikdə belə, insan öz ləyaqətini, yaradıcı gücünü və azadlıq arzusunu itirməməlidir.

Bu hekayə xüsusilə gənc oxucular üçün əhəmiyyətlidir, çünki o, insanın ruh gücünü, çətinliklərə qarşı əzmli olmağı və qarşısına məqsəd qoyduqda nə qədər böyük şeylərə nail ola biləcəyini aşılayır. Tolstoyun realizmi, humanizmi və ədalət axtarışı bu əsərdə öz parlaq təcəssümünü tapmışdır.