Yazar: Lev Tolstoy
Janr: fəlsəfi hekayə, psixoloji hekayə, əxlaqi hekayə,
Lev Tolstoyun “Alovu Hələ Şölələnməmiş Söndürmək Lazımdır” (rusca adıyla “Искра разгорается в пламя” – “Kıvılcım Alova Çevrilir”) adlı hekayəsi dərin mənəvi və əxlaqi mesajlar verən, cəmiyyətin və insan psixologiyasının incəliklərini aydın şəkildə göstərən kiçik, lakin təsirli bir əsərdir. Bu hekayə həm fərdi həyat, həm də sosial münasibətlər üçün ciddi ibrət dərsi daşıyır. Aşağıda bu əsərə dair ətraflı Azərbaycan dilində analiz təqdim olunur:
Əsərin əsas ideyası:
Hekayənin əsas ideyası – problemlər kiçik ikən həll olunmalıdır. Tolstoy burada istənilən pisliyin, ixtilafın, günahın və ya qarşıdurmanın ilkin mərhələdə qarşısı alınmazsa, daha böyük və dağıdıcı fəsadlara yol aça biləcəyini göstərir. Kıvılcım – yəni başlanğıcda zərərsiz və kiçik görünən bir hal – vaxtında söndürülməzsə, güclü bir alova çevrilərək hər şeyi məhv edə bilər. Bu, həm mənəvi həyat, həm ailə münasibətləri, həm də cəmiyyət üçün keçərlidir.
Simvolizm və bənzətmələr:
- Kıvılcım (şölə) – mənəvi çatışmazlıq, qəzəb, nifrət, paxıllıq və ya kiçik anlaşılmazlıqları təmsil edir.
- Alov – bu hisslərin nəzarətsiz şəkildə böyüyüb dağıdıcı nəticələr doğurmasıdır.
- Yanğın – insan həyatında və ya cəmiyyətdə baş verə biləcək böyük faciələrə işarədir.
Tolstoy bu simvollar vasitəsilə oxucunu sadə və gündəlik görünən situasiyaların necə faciəvi nəticələrə səbəb ola biləcəyi mövzusunda düşünməyə sövq edir.
Əxlaqi mesaj:
Əsərdə Tolstoyun əsas vermək istədiyi dərs budur:
Hər bir insan kiçik bir günahı, yalanı, qəzəbi və ya nifrəti zamanında dərk edib dayandırsa, cəmiyyət daha ədalətli və dinc olar.
Bu prinsip təkcə şəxsi davranışlara deyil, həm də sosial proseslərə aiddir. Kiçik haqsızlıqların qarşısı alınmadıqda, daha böyük zorakılıqlar doğurur.
Psixoloji aspekt:
Hekayə insanın daxili mənəvi mübarizəsini əks etdirir. Tolstoy göstərir ki, insan öz içindəki “kıvılcımı” – yəni mənfi hissləri – vaxtında boğmazsa, bu hisslər onun davranışlarına sirayət edərək özünü və başqalarını zərbə altında qoya bilər. Bu, həm fərdi, həm də kollektiv davranışlara şamil edilə bilər.
Sosial kontekst:
Əsər Rus kənd həyatı fonunda yazılsa da, universaldır. Hekayədə kənd camaatının və evin sahibinin problemi vaxtında həll etməməsi nəticəsində böyüyən faciə göstərilir. Bu, cəmiyyətin bütün sahələrinə aid edilə bilər: dövlət idarəçiliyi, ailə, təhsil və s. Problemləri kiçik ikən ciddiyə almamaq onların gələcəkdə nə qədər təhlükəli olacağını göstərir.
Tolstoyun fəlsəfəsi ilə uyğunluq:
Bu hekayə Tolstoyun əxlaq və dini-fəlsəfi baxışlarını əks etdirir. O, sadə bir həyat tərzini, mənəvi saflığı, günaha qarşı zamanında müqaviməti və insanın öz vicdanı ilə hesablaşmasını önə çəkir. Əsər həmçinin “zülmə qarşı səssiz qalmaq zülmü böyüdər” fəlsəfəsinə də toxunur.
Nəticə:
“Alovu Hələ Şölələnməmiş Söndürmək Lazımdır” hekayəsi qısa olsa da, oxucuya dərin düşüncə verir. Tolstoy bu hekayə ilə bildirir ki, hər bir fəlakətin, münaqişənin və ya mənəvi çökmənin başlanğıcında həmişə kiçik bir səbəb dayanır. İnsanlar o səbəbi vaxtında dərk edib müdaxilə etsələr, sonrakı dağıdıcı nəticələrdən qaçmaq olar.
Comment yazın