Yazar: Lao Tzu

Janr: fəlsəfə. İndividualizm. Taoizm.

1. Kitabın Əsas Prinsipləri:

Tao Te Ching, Lao Tzu’nun fəlsəfi təlimlərini ehtiva edən, Çin fəlsəfəsinin əsasını qoyan dərin bir əsərdir. Bu əsərin təməlini Tao (Yol) və Te (Erdəm) anlayışları təşkil edir. Lao Tzu, təbiətin işleyişinə uyğun yaşama fələsəfəsi təqdim edir və insanın kainatla harmoniya içində yaşamasını müdafiə edir. Tao, kainatın təbii gücü, sonsuz, müəyyən edilməsi çətin bir qüvvədir; hər şeyin qaynağı və başlanğıcıdır.

2. Tao’nun Təbiəti və Harmoniya:

Tao’nun əsas xüsusiyyəti, onun şəkilsiz və təyin edilməsi çətin olmasıdır. Lao Tzu bu universal qüvvəni müxtəlif metaforalarla izah etməyə çalışır; su kimi yumşaq və formasızdır, amma hər şeyin öhdəsindən gəlmək üçün güclüdür. İnsanlar üçün Tao, təbiətin axışına uyğun yaşamaq deməkdir. Bu harmoniya, insanın arzularından təmizlənərək, kainatın ritmi ilə təbii şəkildə hərəkət etməsini tələb edir.

3. “Te” (Erdəm):

Te, Tao’nun təcəssümüdür və insanın Tao’ya uyğun yaşaması ilə ortaya çıxır. Lao Tzu, əxlaqın xarici çabalarla deyil, daxili sükunət və harmoniya ilə əldə edildiyini bildirir. Erdem, güc tətbiq etmək, zorakılıq göstərmək və hakimiyyət qurmaq deyil, əksinə, başqaları ilə uyum içində, təbii şəkildə var olmaq və kainatın qanunları ilə ziddiyyət təşkil etmədən yaşamaqdır.

4. Ters Prinsiplər:

Lao Tzu, ənənəvi düşüncə tərzinə qarşı olan bir fəlsəfə təqdim edir. Məsələn, “Yumşaq olan sərti məğlub edər, zəif olan güclüyü məğlub edər” kimi anlayışlar, görünən və görünməyən arasında bir tarazlığı vurğular. Bu düşüncə tərzi, sərt güc anlayışını rədd edər və onun yerinə təbii və incə müqavimətin əhəmiyyətini önə çəkər. Həmçinin, Lao Tzu’nun “hiçlik” (wu wei) təlimi, ən təsirli hərəkətin bəzən heç bir hərəkət etməmək olduğuna işarə edir. “Hiçlik” burada, insanın təbii axışa müdaxilə etmədən həyatını davam etdirməsini simvollaşdırır.

5. Siyasi və Cəmiyyətə dair Tənqidlər:

Tao Te Ching, həm də cəmiyyət və siyasət haqqında bir mətn olaraq qəbul edilə bilər. Lao Tzu’nun təlimində, xalqı zorla idarə etmək, dövlətin davamlı müdaxiləsi və təzyiqi qəbul edilmir. O, “az idarəetmə” prinsipinə əsaslanaraq, xalqın azad iradəsinə hörmət göstərilməsini müdafiə edir. Bir hökumətin xalqı və təbiəti anlamadan zor tətbiq etməsi nəticədə həm xalqı, həm də hökuməti məhv edir. Lao Tzu, hökumətin xalqı idarə etməkdən çox onlara təbii şəkildə rəhbərlik etməsi gərəkdiyini söyləyir.

6. Sadəlik və Daxili Hüzur:

Kitab, sadəlik və təvazökarlığı da vurğulayır. Zənginlik, güc və şöhrət kimi dünyevi arzulara qarşı çıxır. İnsan həyatını sadə və təbii şəkildə sürdürdükdə, daxili hüzura qovuşar. Lao Tzu, bu sadəlik vasitəsilə insanın ən yüksək potensialına çatacağını və kainatla tarazlıq əldə edəcəyini müdafiə edir.

7. Kainatla Birlikdə Var Olmaq:

Lao Tzu, fərdi varlıqları kainatın bütöv bir hissəsi kimi görür. Tao təliminə görə, hər şey bir-birinə bağlıdır və bir-birini tamamlayır. İnsan da bu bütövlükdə bir parça olaraq yaşamalıdır. Fərdi istəklər və ego, bu bütövlük ilə uyumsuzdur və bu uyumsuzluq, daxili bir mübarizə yaradır. Tao, insanın bu mübarizəni aradan qaldırmasına və kainatın bir parçası olaraq tam şəkildə var olmasına kömək edir.

Nəticə olaraq:

Tao Te Ching, yalnız bir fəlsəfi əsər deyil, həm də həyatın mənası və insanın kainatla əlaqəsini kəşf etməyə dair dərin bir səyahətdir. Lao Tzu’nun təlimləri, əsrlər boyu çox sayda düşünür və rəhbər tərəfindən qəbul olunmuş və bu gün də müasir dünyada böyük təsir yaratmağa davam edir. Bu mətn, insanın ruhsal inkişafına, daxili tarazlığı tapmasına və təbiət ilə harmoniya içində var olmasına dair dərindən bələdçilik edir.