Yazar: İvan Turgenev
Janr: realizm, psixoloji hekayə, fəlsəfi əsər,
İvan Turgenyev rus ədəbiyyatının realizm axımında önəmli yerlərdən birini tutan yazıçı kimi, “Üç Qarşılaşma” adlı qısa hekayəsində insan təbiətinin və taleyin qəribə burulğanlarını ustalıqla işıqlandırır. Əsər, təsadüfi görünən, amma dərin mənalarla yüklənmiş üç qarşılaşma üzərindən həyatın gözlənilməzliyini, keçmişin izlərini və insan xarakterindəki dəyişməzliyi ön plana çəkir.
1. Əsərin süjeti və strukturunun analizi
Hekayə birinci şəxsin dilindən nəql olunur və bu seçim oxucu ilə müəllif arasında emosional bir bağ yaradır. Əsərin qəhrəmanı təsadüfən üç dəfə bir adamla qarşılaşır – ilk dəfə cavanlıqda, daha sonra illər sonra bir ziyafətdə və son olaraq, bu adamın ölümündən sonra. Hər qarşılaşma qəhrəmanın düşüncələrini, həyat təcrübəsini və dəyərlərini bir az da dəyişdirir. Əsərin adı olan “Üç Qarşılaşma” sadəcə hadisələr deyil, həm də insanın daxili oyanış və qavrayış mərhələləridir.
2. Mövzu və ideya
Əsərin əsas ideyası – vaxtın keçməsi və insanın dəyişməməsi – Turgenyevin digər əsərlərində də rast gəlinən bir fəlsəfi temadır. Qəhrəmanın qarşılaşdığı şəxs, həyatda dəyişməyən, bir növ donmuş və içindəki mənfi xüsusiyyətləri qoruyub saxlayan bir insan obrazıdır. Bu xarakter, zamanla insanın müdrikləşmədiyini, əksinə, bəzən keçmiş səhvlərinin, ehtiraslarının, ya da nifrətlərinin əsiri olaraq qaldığını göstərir.
3. Simvolika və dərin mənalar
Turgenyev simvolik dildən ustalıqla istifadə edir. Hər qarşılaşma bir həyat dövrünü, bir zehni və mənəvi dəyişimi simvolizə edir:
- Birinci qarşılaşma – gənclik və sadəlövhlük;
- İkinci qarşılaşma – yetkinlik və realizm;
- Üçüncü qarşılaşma – ölüm və qəbul.
Bu qarşılaşmalar sanki həyatın fəlsəfi mərhələlərini ifadə edir. Oxucu burada təkcə xarici hadisələri yox, insanın öz içində keçirdiyi mənəvi prosesləri də görür.
4. Personajların psixoloji təhlili
Əsərdəki əsas xarakter – qəhrəmanın qarşılaşdığı şəxs – bir növ mənfi ideal kimi təqdim olunur. O, həyatda baş verən dəyişikliklərə uyğunlaşmayan, soyuqqanlı, bəlkə də qisasçıl və içində kini daşıyan bir insandır. Bu obraz vasitəsilə Turgenyev, psixoloji dərinliyə enərək, insanın daxili aləmini, düşüncələrinin və qərarlarının haraya apara biləcəyini göstərir.
Əsərin narratori isə dəyişən, zamanla təcrübə toplayan, həyatın mənasını anlamağa çalışan bir insan obrazıdır. Onun qarşı tərəfə olan təəccübü və qorxusu – həm kənar aləmə, həm də öz daxilinə yönəlmiş bir narahatlığı təmsil edir.
5. Üslub və dilin analizi
Turgenyevin dili olduqca poetik və eyni zamanda realistikdir. O, sadə hadisələri böyük fəlsəfi anlamlarla təqdim etməyi bacarır. Təbiət təsvirləri, atmosferin qurulması və dialoqlardakı psixoloji alt qat oxucuda dərin düşüncələr oyadır. Əsər boyunca müəllifin müşahidə qabiliyyəti və insan davranışlarını incəliklə təqdim etmə bacarığı ön plana çıxır.
Nəticə
“Üç Qarşılaşma” qısa olmasına baxmayaraq, həyatın dərin fəlsəfi suallarını qaldıran, insan ruhunun dəyişməzliyi və zamanın gücü ilə bağlı düşündürən bir əsərdir. Turgenyev bu hekayədə zamanla formalaşmayan, əksinə, sabit qalan xarakterlərin taleyini göstərərək, oxucuya sual verir: İnsan dəyişə bilərmi? Yoxsa bəziləri doğuşdan sabit bir alın yazısı ilə yaşayır?
Bu əsər, sadəcə bir hekayə deyil, həm də həyatın güzgüsüdür.
Comment yazın