Yazar: İsi Məlikzadə

Janr: realizm, psixoloji hekayə,ailə dra­ması,

İsi Məlikzadənin “Oğul” hekayəsi Azərbaycan ədəbiyyatında ailə münasibətləri, ata-oğul qarşıdurması və nəsillərarası dəyərlər toqquşmasını dərin psixoloji qatlarla təqdim edən təsirli əsərlərdən biridir. Yazıçı bu hekayədə insanın mənəvi aləmini, vicdanın səsini və ən çox da “insanlıq” anlayışının sosial münasibətlər içində necə sınandığını ustalıqla göstərir.

Məzmun və əsas ideya

Hekayənin mərkəzində ata ilə oğul arasındakı mənəvi məsafə dayanır. Ata köhnə dəyərlərin, sadəliyin, dürüstlüyün daşıyıcısıdır. O, həyatın çətinliklərinə baxmayaraq, namus, əməksevərlik və insaf kimi dəyərlərə sadiq qalıb. Oğul isə müasir dünyanın “pragmatik” insanıdır — maddiyyata, karyeraya və görünüşə üstünlük verir. Hekayənin dramatizmi də məhz bu iki baxışın toqquşmasından yaranır.

İsi Məlikzadə sadəcə bir ailə hekayəsini danışmır; o, oxucunu mənəvi suallarla üz-üzə qoyur: “Ata olmaq nədir?”, “Oğul olmaq nədən ibarətdir?”, “İnsan vicdanı ilə nə vaxt qarşılaşır?”. Bu suallar hekayənin hər sətrində səssiz bir şəkildə səslənir.

Simvolika və mənəvi qat

“Oğul”da ata obrazı təkcə fərdi bir insan deyil — xalqın, kökün, yaddaşın təcəssümüdür. Onun sadə həyatı, təvazökar davranışı və səssiz iztirabları Azərbaycanın kənd həyatından gələn bir nəsli təmsil edir.
Oğul isə modern dövrün insanıdır: texnologiya, şəhər həyatı, status və zahiri dəyərlərin təsiri altında formalaşmış bir şəxsdir. Bu qarşıdurma təkcə ailəvi deyil, həm də ideoloji və mədəni xarakter daşıyır.

Əsərdə oğulun atasına qarşı göstərdiyi soyuqluq, dəyərləri dərk edə bilməməsi bir növ cəmiyyətin köklərindən uzaqlaşmasının metaforasıdır. Ata isə səssiz, amma mənəvi cəhətdən ucalmış bir şəxs kimi təqdim olunur.

Dil və üslub

İsi Məlikzadənin dili sadə, amma emosionallığı yüksəkdir. Hekayənin dialoqları qısa, lakin mənalıdır. Yazıçı söz israfına getmir, hər cümlə emosional və məna yüklüdür. Oxucu hekayəni oxuyarkən təkcə hadisəni deyil, həm də susqunluğun, sükutun, baxışların danışdığı bir psixoloji atmosferi hiss edir.

Bu üslub müəllifin realizm məktəbinə sadiqliyini göstərir, amma hekayədə gizli bir poetik dərinlik də duyulur — xüsusilə ata obrazının təqdimatında.

Mesaj və nəticə

“Oğul”un əsas mesajı – mənəvi borc və vicdanın insan üçün ən böyük dəyər olmasıdır.
Ata öz oğluna nə var-dövlət, nə də mövqe miras qoyur, amma ən qiymətli miras — insanlıq dəyərini ötürməyə çalışır. Oğul isə bunu gec başa düşür.

Əsərin sonunda oxucu öz həyatına baxmağa məcbur qalır: “Mən kiməm – ata kimi dəyərlərə sadiq insan, yoxsa onları unudan bir oğul?”

Əsərin əhəmiyyəti

İsi Məlikzadənin “Oğul” hekayəsi təkcə bir ədəbiyyat nümunəsi deyil, həm də sosial və mənəvi bir güzgüdür.
Bu əsər Azərbaycan nəsrində ailə-əxlaq münasibətlərinin fəlsəfi səviyyədə işlənməsinin parlaq nümunəsidir.
Hekayə həm keçmiş nəsillərə hörmətin, həm də müasir insanın mənəvi boşluğunun təhlilidir.

Nəticə:
“Oğul” – nəsillərarası körpünün necə dağıldığını, amma hələ də vicdanın o körpünü bərpa etmək gücünə malik olduğunu göstərən bir hekayədir.
İsi Məlikzadə bu əsərlə həm ata-oğul münasibətlərinin, həm də bütöv bir xalqın mənəvi portretini çəkir.