Yazar: Fernando Pessoa
Janr: mistik realizm. ekzistensializm. monoloq literaturası.
Giriş:
Fernando Pessoanın “Şeytanın Saatı” əsəri, sadəcə bir şeytan monoloqundan ibarət deyil. Bu, insanın mənəvi dünyasına, dini anlayışlara, azad iradəyə və həyatın ikiliklərinə yönəlik fəlsəfi və simvolik bir manifestdir. Pessoa bu əsərdə şeytan obrazından istifadə edərək həm Tanrıya, həm də insana qarşı düşüncələrini poetik və paradoksal dillə təqdim edir.
Əsərin Struktur və Forması:
Əsər əsasən monoloq formasında yazılmışdır. Şeytan öz düşüncələrini bir insanla və ya oxucu ilə paylaşır. Pessoa burada şeytanı ənənəvi olaraq qorxulu, pis və yoldan çıxarıcı bir varlıq kimi deyil, filosof, sorğulayan, düşünən və həqiqət axtaran bir obraz kimi təqdim edir.
Əsas Mövzular və Simvollar:
1. Şeytanın yeni obrazı:
Əsərdəki şeytan özünü “qorxulu deyil, azadlıq tərəfdarı” kimi təqdim edir. O, insanı günaha deyil, düşüncəyə sövq etdiyini deyir. Bu yanaşma, klassik xristian təfəkkürünü sarsıdır və oxucunu ənənəvi qəliblərdən kənar düşünməyə vadar edir.
2. Azad iradə və qərar:
Şeytan deyir ki, “günahı mən etdirmirəm, insan özü seçir.” Burada Pessoa, insanın öz azad iradəsi ilə etdiyi seçimlərə görə məsuliyyət daşıdığını göstərir. Bu, həm dini, həm etik bir mövzuya çevrilir.
3. Həqiqət və Yalan:
Şeytanın dialoqunda tez-tez həqiqətin təhrif edilməsi, yalanın cəlbediciliyi və insanın həqiqətə qarşı biganəliyi kimi mövzulara toxunulur. Pessoa burada şeytanı “yalan danışmayan, sadəcə insanı düşünməyə vadar edən” biri kimi təqdim edir.
4. Fəlsəfi nihilizm və absurd:
Əsərdəki bəzi bölmələrdə Nietzsche-yə yaxın nihilist, Kierkegaard-vari tənhalıq və Tanrının sükutu mövzuları hiss olunur. Şeytanın bu mövzulardakı düşüncələri, Pessoa’nın daxili dünyasındakı parçalanmanı da əks etdirir.
Janr və Üslub:
Əsər həm fəlsəfi dialoq, həm mistik-monoloq, həm də simvolik esse janrlarını özündə birləşdirir. Pessoa-nın dili poetik, metaforik və çoxqatlıdır. Sadə oxucu üçün mürəkkəb görünə bilər, lakin hər cümlə dərin düşüncəyə aparır.
Şeytan və İnsan Münasibəti:
Pessoa şeytan obrazı ilə insanın daxili şeytanını – yəni düşüncələrini, arzularını, qorxularını və azad iradəsini simvollaşdırır. Buradakı şeytan insanın içindəki sorğu edən ağlı, vicdanı, azad ruhu təmsil edir.
Yazıçının Məqsədi:
Fernando Pessoa bu əsərlə oxucunu yaxşı-pis, doğru-yalan, Tanrı-şeytan dualizmini yenidən düşünməyə çağırır. Onun məqsədi şeytanı müdafiə etmək deyil, insanı öz seçimlərinə görə məsuliyyət daşımağa çağırmaqdır.
Nəticə:
“Şeytanın Saatı” – dini stereotipləri dağıdan, fəlsəfi sualları qabardan və insanı öz varlığı üzərində düşünməyə vadar edən bir əsərdir. Pessoa şeytanı bir düşmən kimi yox, azadlığın və düşüncənin simvolu kimi təqdim edərək oxucunu bir güzgü qarşısına aparır: “Əslində günahkar kimdi – şeytanmı, yoxsa öz seçimləriylə yaşayan insanmı?”
Comment yazın