Yazar: F. Nietzsche

Janr: Fəlsəfə. Psixologiya. Biyoqrafiya.

1. Zəkanın Özünü Təsdiqləməsi

Nietzsche burada öz zəkanını tərifləyərkən, bu zəkanın adi insanlardan fərqli olduğunu və ona görə də özünü daha yüksək, daha seçilmiş bir varlıq kimi hiss etdiyini vurğulayır. Onun fəsəfi baxışında zəka sadəcə bilik və intellektual qabiliyyətlə bağlı deyil; zəka, bir insanın həyatını dərin şəkildə anlaması, dünyanı öz prizmasından görməsi və ən əsası, özünü kəşf etməsi deməkdir. Bu baxımdan, Nietzsche’nin zəka anlayışı, sadəcə məlumat toplamaqla bitmir, həm də özünü davamlı şəkildə inkişaf etdirmək, hər an yenilənmək və özünü aşmaq üçün bir vasitədir.

2. Yalnızlıq və Zəkanın Təkmilləşməsi

Nietzsche’nin felsefəsində yalnızlıq çox mühüm bir yer tutur. O, “böyük insan” olmağın, özünə aid yüksək bir fərdiyyətə sahib olmağın yalnızlıq tələb etdiyini vurğulayır. Hətta bu yalnızlıq, intellektual inkişafın əsas şərtidir. Çünki yalnız özünlə baş-başa qalmaq, dünyanın qaydalarından və sosial təzyiqlərdən uzaq durmaq, zəkanın sərbəst şəkildə inkişaf etməsinə şərait yaradır. Nietzsche, sosial normlara və kütlələrin düşüncə tərzinə qarşı olan bir şəxs olaraq, zəkanın yalnızlıqda, öz yolunu axtararkən həqiqətən gücləndiyini söyləyir.

3. Üst İnsan (Übermensch) və Zəkada Yüksəliş

Nietzsche’nin “üst insan” (Übermensch) konsepti burada çox vacibdir. Üst insan, cəmiyyətin və ənənələrin təsiri altında deyil, öz şəxsi prinsiplərinə və arzularına uyğun yaşayandır. Onun zəka anlayışı da bu düşüncə ilə uyğun gəlir; zəka, yalnız bir vəziyyətdə və yolla təkmilləşə bilər: o da cəmiyyətin və kütlənin təsirindən azad olmaq, fərdi və müstəqil düşünməyi seçməkdir. Nietzsche, “Neden Bu Kadar Akıllıyım?” ifadəsi ilə, özünü kütlədən fərqləndirən bir zəkanın yaradılmasının vacibliyini və bu zəkanın yalnız özünü aşan bir fərd olaraq inkişaf edəcəyini ifadə edir.

4. Kibirlilik və Fəlsəfi Kibrin Yeri

Nietzsche’nin bu bölümündəki kibir, çox vaxt yanlış anlaşılır. O, burada heç də özünü alçaltmayan bir yanaşma sərgiləyir, əksinə, öz zəkanını və fərdiliyini bir üstünlük olaraq qəbul edir. Lakin bu kibir, yalnız sadə bir egoya və ya böyüklük iddiasına xidmət etmir. Nietzsche, öz fərdiliyini yücəltdikcə, zəkanın yalnız özünə qarşı məsuliyyətli olmağı və həyatını öz prinsipləri əsasında yaşamağı tələb etdiyini vurğulayır. Bu, onun fəlsəfəsinin bir növ testidir: insan, özünü kəşf etdikcə, daxili zəkasına uyğun şəkildə hərəkət etməlidir.

5. Zəka və Daxili Güc

Nietzsche’nin fəlsəfəsində zəka yalnız bir intellektual özəllik deyil, həm də bir daxili gücün göstəricisidir. Zəka, varlığın içindəki mübarizə ilə əlaqədardır; insanın özünü, dünyasını və ətrafını anlamaq üçün keçirdiyi daxili səyahətin bir hissəsidir. Nietzsche, öz daxili gücünü dərk edən insanın, mübarizəyə və əzmkarlığa dayalı bir həyat tərzi qurduğunu bildirir. Bu, “sürekli özünü aşmaq” düşüncəsinin bir növ ifadəsidir. Zəka, yalnız məlumat toplamaqla deyil, həm də həyatın çətinlikləri ilə başa çıxmaq, onların öhdəsindən gəlmək və hər an yeniləmək üçün bir vasitədir.

6. Fəlsəfi Cəsarət və Yenilik

Nietzsche, zəka ilə əlaqəli ən mühüm anlayışlardan birini də cəsarətlə əlaqələndirir. Zəka, yalnız düşüncə ilə deyil, həmin düşüncələri həyatın çətinlikləri qarşısında həyata keçirmək üçün də bir cəsarət tələb edir. Onun fəlsəfəsi, insanın özündəki daxili güc və zəkayı həyatın ən böyük mübarizələrinə qarşı tətbiq etməsini önə çıxarır. Bu baxımdan, zəka yalnız teorik deyil, praktik bir güc olaraq da önəmlidir. Nietzsche, insanların yalnız “bilmələri” deyil, həm də “necə yaşamalı olduqlarını” və “necə dəyişməli olduqlarını” bilmələrini önə çəkir.

7. Tarixi və Mədəniyyəti Anlama

Nietzsche, zəkanın tarixsel bir anlayış olduğunu da vurğulayır. Zəka yalnız bir fərdilik xüsusiyyəti deyil, həm də insanlığın böyük düşünürləri, liderləri və yaradıcıları ilə əlaqələndirilmiş bir konsepsiyadır. O, zəkanın yalnız indi var olan bir şey olmadığını, bəşəriyyətin tarixindəki böyük şəxsiyyətlərin düşüncələrinin və hərəkətlərinin bir yansıması olduğunu bildirir. Nietzsche, özünü bu böyük mütəfəkkirlərin ardınca getmək istəyən bir şəxs kimi təqdim edir və öz zəkanını da bu tarixdən bir parça olaraq görür.

Nəticə:

Nietzsche’nin “Nədən Bu Qədər Ağıllıyam? “ ifadəsi, yalnızca öz zəkanını və düşüncə tərzini tərifləməkdən ibarət deyil. Bu, həm də onun felsefəsindəki dərin fəlsəfi və varoluşsal məsələlərin bir göstəricisidir. Zəka, Nietzsche üçün yalnız bir intellektual güc deyil, həm də insanın özünü tanıması, həyatın mənasını araşdırması və daxili gücünü kəşf etməsi yolunda bir vasitədir. Zəka və yalnızlıq bir-birini tamamlayır; yalnız bu yolla insan, özünü və zəkanın potensialını tam mənada realizə edə bilər.