Yazar: F.Dostoyevski

Janr: Psixoloji drama. Psixoloji hekayə. Realizm.

Fyodor Dostoyevski’nin “Nellinin Hekayəsi” Üzerinə Dərin Təhlil

1. Mövzu və Tematik Quruluş:

“Nellinin Hekayəsi”, Dostoyevski’nin erkən dövr əsərlərindən biridir və onun insan psixologiyasını və fərdi daxili mübarizələri dərin şəkildə təhlil etdiyi ilk nümunələrdən sayılır. Bu qısa hekayədə, Nell adlı gənc bir qadının qarşılaşdığı faciələr və onun psixoloji vəziyyəti üzərində dayanıla bilir. Hekayənin əsas mövzusu, bir qadının cəmiyyətdəki yerinin, şəxsi münasibətlərinin və qarşılaşdığı sosial təzyiqlərin onun daxili dünyasında yaratdığı təsirlərdir.

2. Temalar:

Dostoyevski’nin əsərlərində tez-tez işlədiyi bəzi əsas mövzular burada da açıq şəkildə görünür:

• İçsel Çatışmalar və Psixoloji Dərinlik:
  Nell’in yaşadığı emosional çətinliklər və həyatda qarşılaşdığı problemlər, Dostoyevski’nin xarakterlər üzərindəki dərindən apardığı təhlilin bir göstəricisidir. Karakterin daxili mübarizəsi yalnız xarici dünyanın təzyiqləri ilə deyil, onun öz arzusuyla, dəyərləriylə və cəmiyyətin ona qoyduğu gözləntilərlə də əlaqədardır. Dostoyevski burada, Nell’in psixoloji vəziyyətini izah edərkən, yalnız onun sosial mövqeyi deyil, həm də onun öz iç dünyasının qarışıqlığına diqqət çəkir.
• Cəmiyyətdəki Ədalətsizlik və Tənqid:
  Hekayədə cəmiyyətin fərdlər üzərində yaratdığı təzyiqlər və gözləntilər, xüsusən də qadınlara qarşı olan sosial münasibət və onların cəmiyyətdəki ikinci dərəcəli mövqeyi ön plana çıxır. Dostoyevski, cəmiyyətin bu cür fərdi “sınıflara” ayırma prosesinin yaratdığı zərərləri açıq şəkildə tənqid edir. Nell, qadın olaraq cəmiyyətin gözündə dəyərsizləşdirilmiş, bu da onun daxili dünyasında böyük boşluqlar və narahatlıqlar yaradıb.
• Yalnızlıq və Ümidsizlik:
  Dostoyevski’nin bir çox əsərində olduğu kimi, yalnızlıq bu hekayənin də əsas mövzusudur. Nell, tək başına öz daxili dünyasında mübarizə aparır və bu yalnızlıq, onun xarici dünyası ilə münasibətlərini pozur. O, cəmiyyət tərəfindən görmədiyi və ya təhqir edildiyi bir qadın kimi davamlı olaraq ümidsizlik və içindəki boşluq hissi ilə mübarizə aparır. Bu, onun həyatına təbii olaraq bir qaranlıq kölgə salır və onun ruhsal vəziyyəti bu kölgənin təsiri altında formalaşır.

3. Xarakter Təhlili:

Nell – Dostoyevski’nin yarattığı ən mürəkkəb və təbəddülatlı xarakterlərdən biridir. O, həm öz daxili, həm də xarici mühitin təzyiqləri ilə üzləşən bir qadındır. Nell’in psixoloji təhlilinə baxıldığında, onun cəmiyyətin ona qoyduğu rolları, özünün kimlik axtarışını, təklik və ümidsizliklə əlaqədar yaşadığı çətinliklər açıq şəkildə üzə çıxır. Dostoyevski, bu xarakterin psixoloji portretini yalnız onun sosial şəraitini göstərməklə deyil, həm də onun psixikasının dərinliklərinə enərək qurur. Nell’in həyatını izləyərkən, onun içindəki boşluğun və bu boşluğu doldurmaq üçün etdiyi cəhdlərin ardında böyük bir tənhalıq hissi olduğunu görürük.

4. Dostoyevski’nin Yöntəmi:

Dostoyevski, “Nellinin Hekayəsi”ni yazarkən, xarakterlərinin daxili dünyalarına daha çox fokuslanır, onları sosial münasibətlərindən daha çox, psixoloji təhlillərlə ortaya qoyur. Bu, Dostoyevski’nin yazı tərzinin əsas xüsusiyyətlərindəndir. O, xarakterlərini yalnız hadisələrin içində deyil, hadisələrdən əvvəl və sonra da izah edər. Nell’in xarakterinin inkişafı yalnız xarici dünyada baş verənlərdən deyil, həm də onun daxili dünyasında baş verənlərdən asılıdır. Dostoyevski, fərdin daxili və xarici dünyalarının qarşılıqlı təsirini çox incə şəkildə göstərir. Onun yazı tərzi, insanın ruhsal vəziyyətini təhlil etməkdə son dərəcə təsirlidir.

5. Nəticə:

“Nellinin Hekayəsi”, Dostoyevski’nin psixoloji dərinliyi və cəmiyyətdəki fərdi təzyiqləri təhlil etmə bacarığını bir daha ortaya qoyur. Bu əsər, onun daha sonra yazacağı əsərlərin təməllərini atar və onu modern psixoloji romanın öncülərindən biri edər. Hekayədəki əsas mesaj, cəmiyyətin fərdləri necə böldüyü və onları necə təsirsizləşdirdiyi ilə bağlıdır. Dostoyevski burada həm də insanın yalnızlıq və tənhalıqla üzləşmə prosesini, cəmiyyətin və insanın özü ilə etdiyi mübarizəni dərindən təhlil edir.

“Nellinin Hekayəsi”, bir qadının daxili mübarizəsini, ümidsizlik və tənqidə qarşı mübarizəsini izah etməklə yanaşı, həm də cəmiyyətin insan üzərindəki təsirlərini araşdırır. Dostoyevski, bu əsərdə insanın ruhunun dərinliklərinə enərək, oxuculara yalnız bir xarakterin yox, bir cəmiyyətin də içindəki ziddiyyətləri və gərginliyi göstərir.