Yazar: Edgar Allan Poe
Janr:
Edgar Allan Poe və “Qara Pişik” Hekayəsi: Daxili Qaranlığın Əksi
Edgar Allan Poe dünya ədəbiyyatında qorxu və psixoloji gerilim janrının öncüllərindən biri kimi tanınır. Onun yazdığı “Qara Pişik” hekayəsi də bu janrın ən məşhur və təsirli nümunələrindən biri sayılır. Hekayə ilk dəfə 1843-cü ildə dərc olunub və bu gündən etibarən qorxu ədəbiyyatının klassik incilərindən biri kimi qəbul olunur.
Hekayənin Qısa Məzmunu
“Qara Pişik” hekayəsi birinci şəxsin – yəni əsas qəhrəmanın dilindən yazılıb. O, başına gələn hadisələri həbsxanada ölüm hökmünü gözləyərkən izah edir. Hekayənin əvvəlində o, özünü mehriban, heyvansevər və həssas biri kimi təqdim edir. Xüsusilə pişikləri çox sevdiyini vurğulayır. Amma zamanla içki aludəçiliyinə düşən qəhrəman dəyişir – sinirlərinə hakim ola bilməyən, zorakılığa meylli bir adama çevrilir.
Evində saxladığı qara pişik – Pluton – onun içindəki qaranlıq tərəflə ilk qarşılaşmasına səbəb olur. Əvvəlcə pişiyi incidən, sonra isə onu öldürən qəhrəman, bu hadisədən sonra içində günahkarlıq hissi və ruhi pozğunluqla üzləşir. Qısa müddət sonra başqa bir qara pişik onun həyatında peyda olur – əvvəlkindən yalnız bir fərqi var: sinəsində ağ ləkə. Bu yeni pişik də sanki qəhrəmanın keçmişini ona xatırlatmaq və vicdan əzabını daha da gücləndirmək üçün ortaya çıxıb.
Simvolizm və Psixoloji Dərinlik
Poe-nun “Qara Pişik” əsərində simvolizm mühüm yer tutur. Pişik burada sadəcə bir heyvan deyil, qəhrəmanın vicdanının, içindəki qorxu və günahkarlığın rəmzidir. Hekayədəki hadisələr həm real, həm də mistik izahlarla doludur. Oxucu hadisələrin doğrudan baş verdiyini, yoxsa qəhrəmanın ruhi çöküşünün bir nəticəsi olduğunu ayırd edə bilmir.
Qəhrəmanın həyat yoldaşını öldürməsi və onun cəsədini evin divarında gizlətməsi isə onun ruhunun nə qədər dərin uçuruma yuvarlandığını göstərir. Lakin nə qədər gizlətməyə çalışsa da, sonda ədalət öz yerini tapır – yeni pişik divarın arxasında miyoldayaraq onu ifşa edir. Bu da Poe-nun ədalət və günahkarlıq mövzularına verdiyi önəmin göstəricisidir.
Əsərin Bədii Gücü
“Qara Pişik”in bədii gücü onun dilində, psixoloji təsvirlərində və yaratdığı qaranlıq atmosferdədir. Poe hekayədə oxucunu həm dəhşətə salır, həm də düşünməyə vadar edir. Onun yaratdığı qəhrəman tipajı – zahirdə adi, hətta sevgi dolu bir insanın necə dəhşətli bir canavara çevrilə biləcəyini göstərir. Bu da insan təbiətinin nə qədər mürəkkəb və dəyişkən olduğunu ortaya qoyur.
Nəticə
Edgar Allan Poe-nun “Qara Pişik” əsəri qorxu janrının ən gözəl nümunələrindən olmaqla yanaşı, həm də insan ruhunun dərinliklərinə enən bir psixoloji təhlildir. Əsər bizi vicdan, günah, içki aludəçiliyi, zorakılıq və cəza mövzuları üzərində düşünməyə vadar edir. Poe bu hekayəsi ilə göstərir ki, insan öz qaranlıq tərəfi ilə üzləşmədikcə, bu qaranlıq onu nə vaxtsa məhv edəcək.
Comment yazın