Yazar: Əbdürəhim Bəy Haqverdiyev

Janr: dram, sosial realizm, psixoloji hekayə,

Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev Azərbaycan ədəbiyyatının realist nəsr ənənəsinin əsasını qoyan yazıçılardan biridir. Onun “Uca dağ başında” adlı hekayəsi klassik realizmin güclü nümunəsi olmaqla yanaşı, insan taleyinə, sosial ədalətsizliyə və sevgi-mühit qarşıdurmasına dair dərin mesajlar ehtiva edir.

Hekayənin məzmunu

“Uca dağ başında” hekayəsində hadisələr dağlıq bir kənddə baş verir. Əsərin baş qəhrəmanı olan gənc və kasıb çoban, varlı bir kəndlinin qızına aşiq olur. Lakin bu sevgi sosial maneələrə, sinfi fərqlərə görə qarşılıqsız qalır. Hekayənin sonunda çobanın acı aqibəti və sevgisinin puç olması göstərilir. Hekayədə həmçinin təbiət təsvirləri, dağların ucalığı və tənhalığı ilə qəhrəmanın daxili dünyası arasında paralellər qurulur.

Tematik təhlil

Əsərin əsas mövzusu sevgi ilə sosial ədalətsizlik arasındakı mübarizədir. Haqverdiyev bu hekayədə cəmiyyətin sərt qanunlarını, sinfi fərqlərin yaratdığı maneələri və fərdin bu maneələr qarşısındakı acizliyini göstərir. Çobanın uca dağlarda yaşaması onun ucalığını, daxili saf duyğularını simvolizə etsə də, cəmiyyətin sərt reallıqları bu ucalığı əzir.

Bədii vasitələr və dil

Əsərdə Haqverdiyevin realist təsvirləri və poetik dili diqqət çəkir. Təbiət mənzərələri, dağların gözəlliyi və sükutu qəhrəmanın tənhalığını və daxili iztirabını daha da gücləndirir. Yazıçı dialoqlardan da ustalıqla istifadə edərək qəhrəmanların xarakterlərini və sosial vəziyyətlərini dəqiqliklə verir.

Nəticə

“Uca dağ başında” hekayəsi Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin realist bədii düşüncəsinin parlaq nümunəsidir. Bu hekayə təkcə bir məhəbbət faciəsi deyil, eyni zamanda bir dövrün sosial ədalətsizliyinə, insanların sinfi ayrı-seçkiliklərə görə necə məhv olduqlarına dair acı bir tənqiddir. Haqverdiyev bu əsəri ilə oxucunu düşündürməyə, həm də onun hisslərinə toxunmağa nail olur.

---