Yazar: C. Özgür Güneri

Janr: Fitness və İdman. Həyat Tərzi. Motivasiya.

Ketojenik həyat tərzi, əsasən karbonhidratların azaldılması və yağların artırılması ilə xarakterizə olunan bir qidalanma rejimidir. Bu yanaşma, bədənimizi enerji mənbəyi olaraq karbohidratlardan deyil, yağlardan istifadə etməyə təşviq edir. Ketojenik diyeta, bədənin “ketoz” vəziyyətinə keçməsinə səbəb olur, bu zaman orqanizm yağları enerji olaraq istifadə edir. Bu yaşam tərzi son dövrlərdə həm sağlamlıq, həm də arıqlama məqsədilə daha çox populyarlaşmışdır.

Ketojenik Yaşamın Əsas Prinsipləri

1. Az Karbohidrat: Ketojenik diyeta, gündəlik kalori alımının təxminən 5%-ini karbohidratlardan təmin edir. Ən çox yeyilən qidalar yağlar və zülallardır.
2. Yüksək Yağ: Yağlar, bu yaşam tərzində əsas enerji mənbəyidir. Avokado, zeytun yağı, kokos yağı, yağlı ətlər və balıqlar, ketojenik diyetin əsas hissəsidir.
3. Orta Zülal: Zülalların miqdarı orta səviyyədə saxlanır, çünki çox zülal qəbul edilməsi bədəni enerji mənbəyi olaraq glikogen (qarbona çevrilən şəkər) istifadə etməyə təşviq edə bilər.
4. Ketoz: Karbohidratlar məhdudlaşdırıldıqda, bədənin enerji üçün yağları yandırmağa başlaması nəticəsində keton cisimləri yaranır. Bu vəziyyət ketoz olaraq adlandırılır.

Ketojenik Yaşamın Faydaları

1. Arıqlama: Ketojenik diyeta, bədənin yağı enerji üçün yandırmasına səbəb olaraq arıqlamağa kömək edir.
2. Şəkər Xəstəliyi və İnsulin Səviyyəsi: Bu diyeta, qan şəkəri səviyyəsini sabitləşdirməyə kömək edir, bu da xüsusilə şəkər xəstəliyi olanlar üçün faydalıdır.
3. Zehin Sağlamlığı: Ketogenik diyeta, beyin funksiyalarını yaxşılaşdırmağa kömək edə bilər. Araşdırmalar, ketoz vəziyyətinin beyin hüceyrələrinin enerji təminatını artırdığını göstərir.
4. İltihabın Azalması: Ketojenik diyeta, iltihabları azalda bilər və bu, müxtəlif xroniki xəstəliklərə qarşı mübarizədə əhəmiyyətlidir.

Risklər və Çətinliklər

1. Ketogenik Qrip: Ketoz vəziyyətinə keçərkən, bəzən baş ağrıları, yorğunluq və əzələlərdə sıxılma kimi simptomlar yaşana bilər. Bu vəziyyət “ketogenik qrip” olaraq tanınır.
2. Vitamin və Mineralların Çatışmazlığı: Karbohidratlar çoxlu mikronutrient (vitaminlər və minerallar) təmin edər, buna görə ketojenik diyeta tətbiq edərkən əlavə vitaminlər qəbul edilməsi lazım ola bilər.
3. Uzunmüddətli Təsirlər: Ketojenik diyeta uzun müddət tətbiq olunduqda bədənin digər funksiyalarını necə təsirləndirəcəyinə dair hələ də bəzi mübahisələr mövcuddur. Məsələn, ürək xəstəlikləri riski və böyrək problemləri barədə araşdırmalar davam edir.

Ketojenik Yaşamın Azərbaycan Şərtlərində Uyğunluğu

Azərbaycan mətbəxi, xüsusilə yağlı ətlər, süd məhsulları və müxtəlif təbii yağlar (məsələn, qoz yağı və zeytun yağı) ilə zəngindir. Bu, ketojenik diyetanı tətbiq etməyə imkan yaradır. Lakin, düyü, çörək, kartof kimi yüksək karbohidratlı qidaların yaygın olması bu yaşam tərzinin qəbulunu çətinləşdirə bilər.

Nəticə olaraq, ketojenik yaşam, bədənin yaqları enerji üçün istifadə etməsinə imkan yaradır və bir çox sağlamlıq faydası təmin edə bilər. Lakin, düzgün balansın qorunması və uzunmüddətli təsirləri barədə ehtiyatlı yanaşmaq vacibdir. Azərbaycan kimi ölkələrdə, yerli mətbəxə uyğunlaşdırmaq və qida seçimlərini düzgün etmək vacibdir.