Yazar: Bəxtiyar Vahabzadə

Janr: Tənqid. Sosial Realizm. Poeziya

Bəxtiyar Vahabzadənin “Gülüstan” poemasının əsas mövzusu və tənqidi istiqamətini anlamaq üçün, onun yalnız Azərbaycanın və ümumilikdə Cənubi Qafqazın sosial-siyasi və mədəni vəziyyətinə baxmaq kifayət etmir. Bu əsərdə, şairin Rus və Fars münasibətlərinə dair vermiş olduğu mesajlar çox dərin bir mətləbdən qaynaqlanır.

Vahabzadə, “Gülüstan”da özünəməxsus şəkildə, tarixdəki bu iki böyük imperiyanın (Rus və Fars) bir-birinə qarşı olan düşmən münasibətləri və bu münasibətlərin Azərbaycan xalqına necə təsir etdiyi barədə mənəvi bir təhlil təqdim edir. Şairin əsərində bu münasibətlərin tənqidi xüsusi yer tutur və onun bədii dildə təqdim etdiyi məsələ, Azərbaycan xalqının uzun illər boyunca bu iki qüvvə arasındakı mübarizəyə necə cəlb edildiyini göstərir.

Rus-Fars Düşmənçiliyi:

Vahabzadənin “Gülüstan”ı, Rus və Fars imperiyalarının qarşılıqlı rəqabətini və bu rəqabətin Azərbaycan torpaqları üzərindəki təsirlərini dərindən analiz edir. XIX əsrdə, xüsusən də Çar Rusiyası və Qacar Fars imperiyaları arasındakı mübarizə, Azərbaycan xalqını həm mədəni, həm də sosial cəhətdən çətin bir duruma salmışdı. Azərbaycan, həm Rusiyanın, həm də Farsın təzyiqləri altında idi və bu iki dövlətin mübarizəsi Azərbaycan xalqının həyatında ağır izlər buraxmışdı.

“Gülüstan” poemasında Vahabzadə, bu tarixi mübarizəni metaforik və simvolik üsullarla təhlil edir. Fars və Rus arasında yaranan siyasi qarşıdurmalar, xalqın birliyini və gücünü zəiflətmiş, Azərbaycanın mədəniyyətini, dilini və şəxsiyyətini formalaşdırmaqda çətinliklərə səbəb olmuşdur. Vahabzadə, bu durumu həm təbiətə, həm də insanın daxili dünyasına aid etdiyi obrazlarla ifadə edir.

Simvolizm və Təhlil:

Poemada, Rus və Fars arasındakı münasibətlər çox vaxt təbiətə, çiçəklərə və xüsusən də gül simvoluna bənzədilir. Gül, Vahabzadənin əsərində həyatın gözəlliyinin və eyni zamanda ölümlə üzləşən bir məxluqun simvolu olaraq çıxış edir. Bu, Rus və Fars arasındakı daimi rəqabətin və bu rəqabətə Azərbaycanda məruz qalan insanların qəlbinin pozulmasının bir təzahürüdür.

Mənəvi Düşüncə və Düşmənçilik:

Vahabzadə, həmçinin şairin öz dilində təqdim etdiyi simvollarla cəmiyyətin dağılmasının və daxili ziddiyyətlərin vurğulandığı bir mühitin yaradılmasına səbəb olan bu düşmənçiliyi ön plana çıxarır. Buradakı ən mühüm məqam, şairin millətçilik və vətəndaşlıq anlayışlarına dair düşüncələrini təqdim etməsidir. O, Azərbaycanın öz müstəqilliyini tapmağa çalışdığı bir dövrdə, bu beynəlxalq münasibətlərin millətə və insanlara nə qədər böyük zərbələr vurduğunu göstərməkdədir.

Nəticə:

Bəxtiyar Vahabzadənin “Gülüstan”ı, çoxşaxəli və dərindən təhlil edilə bilən bir əsərdir. Şair, bu əsərində Rus-Fars münasibətlərinin Azərbaycan xalqının həyatına təsirini, cəmiyyətin ruh halını və insanın daxili mübarizəsini dərindən araşdırır. Rus və Fars düşmənçiliyi mövzusu, yalnız siyasi və tarixi bir baxışdan deyil, həm də insanların həyatını və mədəniyyətini necə formalaşdıran bir qüvvə kimi təqdim edilir. Bu, Vahabzadənin bədii dili ilə daha da güclü bir şəkildə ifadə olunmuşdur.