Yazar: Azərbaycan Xalq Ədəbiyyatı

Janr: uşaq ədəbiyyatı. sosial nağıl. folklor.

Mövzu və əsas ideya

“Göyçək Fatma” Azərbaycan xalq nağıllarının ən məşhurlarından biridir. Əsərdə əsas mövzu xeyirlə şərin mübarizəsi, insan gözəlliyinin və mərhəmətin qələbəsi, həmçinin qısqanclığın və paxıllığın məğlubiyyətidir. Göyçək Fatma xeyirin, gözəlliyin, təmizliyin simvolu kimi təqdim edilir. Ögey ana və onun qızları isə qaranlıq qüvvələri – paxıllığı, yamanlığı və tamahkarlığı təmsil edir.

Süjet və motivlər

Nağılda ögey ana motivi, sehrli köməkçilər motivi, ədalətin gec də olsa qələbəsi motivi ön plandadır. Göyçək Fatma atasının evində çox əzab çəkir, lakin həmişə mehriban, təmizqəlbli qalır. Onun yaxşılığı və səbrinə görə Tanrı və sehrli qüvvələr ona kömək edir. Əksinə, ögey bacılar və ana öz tamahlarının və paxıllıqlarının cəzasını çəkirlər.

Obrazlar sistemi

• Göyçək Fatma – gözəllik, saflıq, mərhəmət, səbir rəmzidir. O, həm zahiri, həm də daxili gözəlliyin nümunəsidir.
• Ögey ana – paxıllıq, qısqanclıq, qəddarlıq rəmzidir.
• Ögey bacılar – ananın xislətini davam etdirən mənfi surətlərdir.
• Sehrli qüvvələr (mələklər, qeyri-adi varlıqlar) – ədaləti təmin edən qüvvədir.

İdeya və mahiyyət

Nağılın əsas ideyası: saf ürək, gözəllik və mərhəmət nə qədər sıxıntı olsa da, sonda qələbə çalır. Paxıllıq, yamanlıq isə öz sahibini məhv edir.

Bədii xüsusiyyətlər

• Təkrarlardan, paralellərdən və müqayisələrdən istifadə olunub.
• Sehrli-realist elementlər (möcüzəvi kömək, cadular, qeyri-adi varlıqlar) xalq təfəkküründəki mistik dünyagörüşü əks etdirir.
• Qarşılaşdırma üsulu – Göyçək Fatmanın təmizliyi ögey ananın qara xisləti ilə üz-üzə qoyulur.

Mənəvi-didaktik məna

“Göyçək Fatma” insanlara öyrədir ki:

• Qısqanclıq və yamanlıq həmişə məğlub olur.
• Xeyir və gözəllik sonda qalib gəlir.
• Səbir və təmizlik mükafatını tapır.