Yazar: Anton Çexov

Janr: realist ədəbiyyat, psixoloji hekayə, rus klassikası,

Anton Pavloviç Çexovun “Evdə” adlı hekayəsi rus ədəbiyyatının incilərindən biridir. Qısa, lakin dərin psixoloji və fəlsəfi məzmun daşıyan bu əsər, Çexovun insan təbiətinə və cəmiyyətin mənəvi mühitinə dair kəskin müşahidələrinin parlaq nümunəsidir.

Əsərin mərkəzində bir hüquqşünas olan Byelayev dayanır. Atasının ölümündən sonra evə qayıdan gənc, burada tamam başqa bir atmosferlə qarşılaşır. O, atasının vəfatından sonra onun mülkünü idarə etməli, eyni zamanda gənc qohumu Serjojanın tərbiyəsi ilə məşğul olmalıdır. Lakin Byelayev tezliklə bu ev mühitinin nə qədər monoton, ruhsuz və insanın şəxsi iradəsini məhdudlaşdıran bir yer olduğunu anlayır. “Ev” burada təkcə fiziki bir məkan deyil, həm də ruhi təkliyin, içi boş ailə münasibətlərinin və cəmiyyətin qəlibləşdirilmiş qaydalarının simvoludur.

Hekayədə Serjojanın siqaret çəkməsi və böyüklərin bu vərdişə laqeyd münasibəti bir tərəfdən dövrün tərbiyə sistemi və ailə dəyərlərinin süqutunu göstərir, digər tərəfdən isə əsas obrazın daxili konfliktini gücləndirir. Byelayev onu tərbiyə etməyə çalışır, lakin özünü bu missiyaya tam mənada həsr edə bilmir. O, bu evin havasına, passivliyinə və həyatın sabit, dəyişməz axarına alışa bilmir. Sonda o da, bu axına qarışaraq, evin atmosferinə təslim olur.

Çexov bu hekayəsində xarakterlərin əməllərindən çox, onların daxili düşüncələrinə və psixoloji vəziyyətlərinə diqqət yetirir. “Evdə” əsəri az hadisə ilə çox mənalar verən, insanın psixoloji vəziyyətini sakit, lakin dərin təsvirlərlə çatdıran bir əsərdir. Hekayənin sonluğu isə tipik Çexov üslubunda açıq qalır — oxucuya düşünmək, nəticə çıxarmaq üçün yer buraxılır.

Nəticə
“Evdə” hekayəsi insanın iç dünyası ilə yaşadığı mühit arasındakı uyğunluq problemini gündəmə gətirir. Çexov bu əsərlə sadə bir hekayə vasitəsilə insanın cəmiyyətə və ailəyə münasibətini, vəzifə ilə mənəvi azadlıq arasındakı ziddiyyəti ustalıqla göstərir.