Yazar: Anton Çexov
Janr: sosial realizm, dramatik hekayə, psixoloji portret,
Giriş
Anton Çexovun “Düşmənlər” hekayəsi ilk dəfə 1887-ci ildə nəşr olunub və yazıçının psixoloji dərinliyə və sosial münasibətlərin təhlilinə xüsusi önəm verdiyi əsərlərindən biridir. Bu hekayə ani bir faciənin kölgəsində insan münasibətlərinin necə sərtləşdiyini və empati hissinin yoxluğunun insan həyatında hansı mənəvi uçurumlara yol aça biləcəyini ustalıqla göstərir.
Hekayənin qısa məzmunu
Hekayə həkim Kirillovun gənc oğlunun qəfil ölümündən sonra baş verir. Kirillov kədər içində olduğu bir anda evinə gözlənilmədən bir qonaq – məlum olur ki, bir məmur olan Abogin – gəlir. O, Kirillovdan arvadının halının pisləşdiyini və onun dərhal gəlməsini xahiş edir. Lakin Kirillov bu anda heç yerə getmək istəmir, çünki oğlunun ölümü onu sarsıdıb. Abogin isə bu rədd cavabını şəxsi hörmətsizlik kimi qəbul edir. Onların arasında yaranan gərgin dialoq ikisinin bir-birini “düşmən” kimi görməsi ilə nəticələnir.
Tematik təhlil
1. Empati və anlayış çatışmazlığı
Əsərin mərkəzində duran əsas konflikt – bir insanın şəxsi dərdini anlamaqda digərinin aciz qalmasıdır. Abogin üçün öz həyat yoldaşının xəstəliyi çox vacib və təcili məsələdir. Amma o, həkimin oğlunun ölmüş olduğunu eşidəndə belə, onu öz dərdinə cəlb etməyə çalışır. Bu, empati çatışmazlığının açıq göstəricisidir. Çexov burada sual verir: İnsan, yalnız öz dərdini düşündükdə, o artıq bəşəri duyğulardan uzaqlaşmırmı?
2. Fərdi ağrıların müqayisəsi
Kirillov və Aboginin mübahisəsi əslində iki insanın “mənim dərdim səninkindən daha vacibdir” tərzində bir qarşıdurmadır. Hər ikisi öz ağrısını mərkəzə qoyur, başqasının hisslərini isə kiçik və ya ikinci dərəcəli sayır. Çexov burada ağrının subyektiv təbiətini vurğulayır – hər kəs üçün öz dərdi dünyadakı ən böyük dərddir. Amma bu yanaşma cəmiyyət içində anlaşılmazlıqlar və düşmənçiliyin səbəbi olur.
3. Sosial rolların toqquşması
Kirillov – bir ata, bir insan və bir həkimdir. Abogin isə bir ər və cəmiyyətin nüfuzlu nümayəndəsidir. Bu iki rol toqquşur. Abogin həkimin peşə borcunu şəxsi hisslərdən üstün tutmasını istəyir. Amma Kirillov göstərir ki, peşəkarlıq da bir yerə qədərdir – insanlıq daha önəmlidir. Çexovun burada verdiyi mesaj ondan ibarətdir ki, heç bir sosial rol insanın şəxsi ağrısının önünə keçə bilməz.
4. “Düşmənlər” anlayışı: gerçək düşmən kimdir?
Hekayənin sonunda hər iki tərəf bir-birinə düşmən kimi baxır. Lakin bu düşmənlik əslində qəsdi, nifrəti və ya zorakılığı təmsil etmir – bu, qarşılıqlı anlaşılmazlıqdan doğan bir düşmənlikdir. Əsl düşmən bəlkə də cəmiyyətin insanları duyğusuzlaşdıran strukturlarında, ya da hər kəsin öz dərdinə qapılıb başqasını eşitmədiyi bir həyat tərzindədir. Çexovun “Düşmənlər”i fərdlərin deyil, münasibətlərin düşmənliyidir.
Üslub və texnika
Çexovun təhkiyə tərzi sadə, lakin emosional yüklüdür. Hekayənin atmosferi qaranlıq, ağır və sıxıcıdır – oxucu da sanki həmin otaqda oturur və hər iki adamın hisslərini yaşayır. Diqqətçəkici cəhət odur ki, Çexov heç bir tərəfi haqlı və ya haqsız kimi təqdim etmir – bu, oxucunun öz vicdanı ilə qərar verəcəyi bir mühakimə müstəvisidir.
Nəticə
“Düşmənlər” hekayəsi, görünüşdə sadə bir hadisənin içində gizlənən dərin psixoloji və fəlsəfi qatları ilə oxucunu düşündürən nadir nümunələrdəndir. Anton Çexov bu hekayədə bizə göstərir ki, bəzən insanlar bir-birinə nifrət etmirlər – sadəcə, bir-birini başa düşmürlər. Və bu anlaşılmazlıq, ən böyük düşmənə çevrilə bilər.
Comment yazın