Yazar: Alfred Adler
Janr: Psixoloji. Fəlsəfi esse. İnkişaf ədəbiyyatı.
Alfred Adler’in Yaşamın Anlamı və Məqsədi adlı əsəri insan psixologiyası və fərdi inkişaf mövzusunda çox mühüm bir mənbədir. Adler, Freud-un nəzəriyyələrinə qarşı çıxaraq, insanın daxili mübarizələrini və sosial mühitini daha çox ön plana çıxarmışdır. Əsərin dərindən təhlil edilməsi, kitabda irəli sürülən əsas anlayışları başa düşmək üçün vacibdir.
1. Sosial Maraqlılıq:
Adler-in ən önəmli anlayışlarından biri sosial maraqlılıqdır (sosial maraq). O, insanın yalnız başqaları ilə əlaqə quraraq, sağlam bir həyat sürdüyünü müdafiə edir. Bir insanın xoşbəxtliyi yalnız şəxsi uğurlarla deyil, həm də cəmiyyətlə uyğunluq və sosial əlaqə qurma bacarığı ilə ölçülür. Sosial maraq, həm fərdi inkişafı, həm də cəmiyyətlə əlaqələri gücləndirən bir amildir.
2. Məqsədin və Hədəfin Önəmi:
Adler-ə görə, hər insanın həyatında bir məqsəd və bu məqsədə çatmaq üçün bir yönü vardır. Məqsədin müəyyən edilməsi, insanın həyatına mənalı bir istiqamət vermək prosesinin bir parçasıdır. Adler, insanların həyat hədəflərini müəyyən edərkən, çox vaxt şüuraltı motivasiyalarla təsirləndiklərini və bu məqsədlərin, yaşadıqları mühitin və keçmiş təcrübələrinin şəklini aldıqlarını bildirir.
3. Fərdi Məqsədlərin Ümumi Mənaya Bağlanması:
Adler, insanın həyatında şəxsi məqsədlərin ümumi bir mənaya malik ola biləcəyini vurğulayır. Hər bir insan, cəmiyyətin bir parçası olaraq öz məqsədini və hədəfini tapmalıdır. Ancaq fərdi məqsədlərin sosial məqsədlərlə uyğun olması vacibdir. Yalnız şəxsi uğuru axtarmaq yerinə, sosial məsuliyyət və uyğunluq insanın psixoloji sağlamlığı üçün əsas amillərdən biridir.
4. Aşağılıq Kompleksi:
Adler, aşağılıq kompleksi (inferiority complex) anlayışını inkişaf etdirən ilk psixoloqlardan biridir. Bu termin, insanların özlərini yetersiz hiss etmələri və bu hissi aşmaq üçün müxtəlif davranışlar sərgiləmələri ilə bağlıdır. Aşağılıq hissi bəzən insanı daha çox uğura sövq edər, amma digər vaxtlarda ona zərər verə bilər. Adler, bu kompleksin, insanın özünü daima başqaları ilə müqayisə etməsi və cəmiyyətin standartlarına uyğun olmağa çalışması ilə həll edilməyə çalışıldığını bildirir.
5. Yaşamın Mənası:
Adler-ə görə, yaşamın mənası, insanın özünü daima inkişaf etdirməsi və cəmiyyətdə yer tutması, sosial uyğunluq içində yaşamasıdır. Bir insan yalnız öz məqsədini həyata keçirmək deyil, həm də sosial məsuliyyətlərini yerinə yetirməlidir. Yaşamın mənası, davamlı bir yüksəlmə və inkişaf prosesidir.
6. Fərdi İnkişaf və Seçimlər:
Adler, insanın şəxsiyyətini fərdin etdiyi seçimlərin müəyyən etdiyini müdafiə edir. Bu seçimlər, insanın daxili dəyərlərinə, ailəsindən aldığı tərbiyə və sosial mühitinə əsaslanır. Bu baxımdan, Adler-in yanaşmasında insan öz taleyini müəyyən edən bir varlıqdır. Deməli, keçmişin nəticə deyil, fərdi seçimlərin nəticəsi olaraq görülməsi gərəkir.
7. Ailə Dinamikası:
Adler, ailəni insanın şəxsiyyətinin inkişafında mühüm bir amil kimi qiymətləndirir. Xüsusilə, doğum sırasının (ilk uşaq, ortancıl uşaq, kiçik uşaq) insanın şəxsiyyəti üzərindəki təsiri üzərində dayanır. Ailədəki iyerarxiya və valideynlərin münasibətləri insanın sosial dünyaya baxışını formalaşdırır.
Nəticə: Alfred Adler-in Yaşamın Anlamı və Məqsədi kitabı, fərdi inkişaf və sosial uyğunluq arasındakı tarazlığı axtaran bir psixoloji perspektiv təqdim edir. İnsan yalnız öz daxili məqsədini həyata keçirmək deyil, həm də cəmiyyətə töhfə verməlidir. Bu kitab, psixologiyanın sosial tərəflərinə və fərdi məsuliyyətlərə dair vacib bir baxış açısı qazandırır. Adler, insanın həyatını mənalı etməyin yalnız şəxsi məqsədini tapmaqla deyil, həm də cəmiyyətlə uyğunluq içində bir həyat sürməklə mümkün olduğunu müdafiə edir.
Comment yazın