Yazar: William Shakespeare

Janr: Drama. Komediya. Tragediya.

Giriş

William Shakespeare-in “Venesiya Ticarətçisi” (The Merchant of Venice) əsəri, onun ən məşhur və müzakirə olunan pyeslərindən biridir. 16-cı əsrin sonlarında yazılmış bu komediya, ədalət, mərhəmət, intiqam və insan təbiətinin mürəkkəbliyi kimi mövzuları ələ alır. “Venesiya Ticarətçisi” həm də dövrün cəmiyyətindəki qarşıdurmaları və sosial ədalətsizlikləri üzə çıxarır, xüsusilə də dini və etnik fərqliliklərə qarşı olan təzyiqləri.

Əsas Mövzular və Simvollar

Əsərin mərkəzində ticarətçi Antonio, onun dostu Bassanio və yəhudi borc verən Shylock arasında baş verən qarşıdurmalar dayanır. Antonio, Bassanio-nun Portia adlı varlı bir xanımla evlənmək üçün ona lazım olan pulu əldə etmək üçün Shylock-dan borc alır. Lakin Shylock, Antonio-nun vaxtında borcu geri ödəməməsi halında, ondan bir funt ət alacağına dair bir müqavilə bağlayır.

Əsər, həmçinin mərhəmət və ədalət arasındakı gərginliyi də irəli sürür. Shylock-un intiqam istəyini yerinə yetirmək üçün Antonio-nun ətini almağa qərar verməsi, əsasən ədalətin sərtliyini və insanın öz ehtiyacları uğrunda başqalarına qarşı necə qəddar ola biləcəyini göstərir.

Əsas Şəxslər

• Antonio: Venesiyada məşhur ticarətçi olan Antonio, həm də əsərin əsas qəhrəmanıdır. Onun dostu Bassanio-ya olan sədaqəti, borcun alınmasına qədər olan hadisələrin başlanğıcını təşkil edir. Antonio-nun iç dünyasında yaşadığı depressiya və yalnızlıq hissi də əhəmiyyətlidir.
• Bassanio: Antonio-nun yaxın dostu və Portia-nın həyat yoldaşı. Bassanio, Portia ilə evlənmək üçün maddi dəstəyə ehtiyac duyur və bu məqsədlə Antonio-dan borc alır. Onun sevgisi və sədaqəti, əsərin əsas motivlərindən biridir.
• Portia: Bassanio-nun arvadı və Venesiyanın ən zəngin qadınlarından biri olan Portia, öz müdrikliyi və çevikliyi ilə əsərin ən güclü obrazlarından biridir. O, Antonio-nu xilas etmək üçün hüquq məhkəməsində yəhudi borc verən Shylock ilə mübarizə aparır və ədaləti qoruyur.
• Shylock: Yəhudi borc verən, əsərin ən mübahisəli və mürəkkəb xarakterlərindən biridir. Onun Antonio-ya qarşı intiqam istəyi, əsərdəki əsas qarşıdurmanı təşkil edir. Shylock-un şəxsiyyəti, dövrünün antisemitik baxışları və onun başqalarına qarşı sərt münasibəti ilə çoxlu müzakirələrə səbəb olmuşdur.

Mərhəmət və Ədalət

“Venesiya Ticarətçisi” əsərində ən çox diqqət çəkən məsələlərdən biri də mərhəmət və ədalət arasındakı fərqdir. Portia-nın məhkəmədə etdiyi məşhur “mərhəmət haqqında” nitqi, əsərin dərin fəlsəfi mənasını ortaya qoyur. O, ədalətin yalnız qanunla deyil, həm də insanlıqla əlaqəli olduğunu vurğulayır.

Shylock-un intiqam istəyini yerinə yetirmək istəyi, mərhəmətin əsasən insanı xilas edəcəyini göstərən bir ziddiyyət təşkil edir. Portia-nın uğurlu müdaxiləsi, yalnız hüququ deyil, həm də mənəvi dəyərləri qorumağın vacibliyini əks etdirir.

Nəticə

“Venesiya Ticarətçisi” dövrünün sosial və mədəni qarşıdurmalarını üzə çıxaran, həm də insan təbiətinin müxtəlif tərəflərini əks etdirən dərin bir əsərdir. Əsərdəki hər bir obraz və hadisə, oxucusuna ədalət, mərhəmət və intiqam mövzularında vacib dərslər verir. Shylock-un, Antonio-nun və Portia-nın münasibətləri, heç də sadə deyil və hər biri müxtəlif sosial və şəxsi münaqişələrin simvoludur.

Shakespeare-in bu əsəri, yalnız onun dövrü üçün deyil, müasir cəmiyyətlər üçün də hələ də aktual olan məsələləri gündəmə gətirir və oxucuları insan təbiətinin daha dərinliklərinə yönəldir.